Andeis semidesnudas no interior e grandes carteis que anuncian “liquidación por xubilación” no exterior. Así está a libraría Lauaxeta de Bilbao. A grave situación que vive o sector e os problemas de saúde leváronlle a pechar as súas portas a finais de febreiro, como xa fixo Kirikiño en xuño do ano pasado. Tras as librarías atópanse o matrimonio formado por Sorkunde Arregi e Txomin Saratxaga. Arregi referiuse ao traballo realizado durante anos, pero á pena de dicir adeus. “A situación actual é realmente difícil, hai que loitar moito”, di.

As dúas librarías foron espazos de referencia en Bilbao para a difusión de libros cuxo eixo era a cultura vasca. Da man de Saratxaga, Kirikiño abriuse en 1976, precursor de temas vascos na cidade. Lauaxeta abriuse ao catro anos e Arregi fíxose cargo diso. Dedicouse especialmente ao material educativo e á literatura infantil e xuvenil, así como á papelería. Así mesmo, abriron en Deusto a terceira libraría Lizardi, pero pechárona ao oito anos.

Arregi garda un bo recordo dos seus primeiros anos: “Había moita ilusión en moitos ámbitos”. O 21 de xaneiro de 1977, Kirikiño foi o primeiro local en pór á venda as ikurriñas. Achegáronse emocionados a comprar algúns, pero ás portas da tenda lanzáronse tamén varios simpatizantes da Alianza Popular.

“Todo cambiou desde entón”, cree Arregi. Especialmente o trato entre o vendedor e o comprador. “Antes falábase máis, agora case ninguén pregunta á vendedora as súas opinións ou recomendacións sobre os libros”.

Tamén di que a relación coas editoriais foi empeorando. “Agora todos os libros véndense nos colexios, tanto lecturas como material didáctico. As editoriais diríxense a elas cunha mellor oferta e quítanlles clientes”. Di que iso dificultou moito o seu traballo. Con todo, segundo Arregi, hai pequenos comercios que colleron a substitución, “pero doutra maneira”.

Verdes da Zona vella

Da mesma opinión é Joxemari Iturralde, ex membro da banda Pott. “As cousas cambiaron moitísimo, e non sempre para o ben. Hoxe en día a maioría das librarías son de almacén, onde os libros, sobre todo os best sellers, están acumulados”.

De feito, este ano cúmprense dez anos do peche doutra libraría histórica na capital: Verdes da Zona vella. Entre outros moitos, Pott foi a libraría favorita dos bandos e xogou un papel importante para a cidade que saía do franquismo.

Segundo Iturralde, “non só eran lugares de venda de libros, senón tamén lugares de reunión de amigos, coñecidos e euskaltzales que funcionaban como un imán para falar en eúscaro, para falar da cultura vasca e para dar a coñecer e difundir libros vascos”.

Afrontando a dixitalización

Javi Nevado, da libraría Anti, cre que unha das razóns polas que hoxe en día moitas librarías péchanse é por “non ser actualizado” en moitos aspectos. Ademais das grandes cadeas, Anti é unha das tendas de libros máis importantes de Bilbao, no barrio de San Francisco. “Trátase dunha tenda especializada en cultura contemporánea e creación desde un punto de vista crítico e alternativo”. Nevado mostrouse optimista sobre o futuro do sector, a pesar de que a crise económica afectoulles directamente, porque o proxecto, que está a piques de cumprir dez anos, vai crecendo aos poucos.

Na actualidade afirma que as claves das librarías pequenas son a especialización e a subjetividad: “Ao proxecto hai que engadir personalidade e carácter”. Por iso, outorgan gran importancia á selección de libros, “algo que os grandes almacéns raramente fan”.

En canto aos hábitos de lectura, Nevado cre que aínda que moita xente pasou de deixar o papel a lelo na pantalla, Internet influíu máis que os libros electrónicos.

O libreiro Javier Cámara detecta no “aspecto neurolóxico” a maior ameaza do sector, xa que a forma de pensar coa dixitalización vai cambiando. O avó de Cámara puxo en marcha a libraría familiar. Pasaron 80 anos desde entón e asegura que o maior cambio nesa traxectoria de anos foi a revolución dixital. “As novas tecnoloxías van gañando terreo no espazo de lecer no que os primeiros libros dominaban, co que a industria vai diminuíndo inevitablemente”.

Pero hai algo que as librarías si, e que Internet nunca terá: o espazo físico. En palabras de Cámara, “hai que valorar o espazo, traballar o ambiente, organizar actividades, crear un espazo agradable para interactuar entre libros…”. Doutra banda, sinala que cada vez máis libreiros apostan pola diversificación do produto. “Se non basta cos libros, vender material de papelería, xogos, etc. pode ser un medio eficaz”.

Pouco espazo para o eúscaro

Anti reúne principalmente libros sobre catro temas: deseño, narrativa, arte e pensamento. “No ámbito do deseño, temos moi pouco en eúscaro, porque se publica pouco, pero o temos no resto dos ámbitos, tamén nos libros infantís”. Con todo, a oferta xeral en eúscaro, en comparación coa oferta en castelán, sitúase en torno ao 5-10%.

No caso da libraría Cámara, o lugar do eúscaro tamén é escaso. A vendedora recoñeceu que non teñen grandes pedidos, talvez porque os clientes se afixeron a iso. “O meu avó e o meu pai non saben eúscaro, e eu tampouco aprendín. É moi difícil vender libros nun idioma que non coñeces. É un erro que levamos arrastrando durante anos”.