No seu preámbulo menciona que sempre lle chamou a atención a escasa literatura que se escribiu sobre as fugas ocorridas en Euskal Herria.

Creo que, nestes 50 anos, ese chamado conflito de violencia foi tan violento por todos lados, que hai mil historias para facer literatura, cine, etc. A maioría non se contou e as escapadas no cárcere son un caramelo. Haberá alguén que non lle suceda o mesmo, pero cando coñece unha escapada, sente simpatía polo protagonista, considérase unha travesura. Non se escribiu moito sobre iso, quizá porque o tema foi tabú mentres o conflito estivo moi presente. Tamén o das escapadas: si aínda hai moitos presos, terá o seu perigo.

A última historia que contaches é a de 2009, pero a maioría están máis lonxe no tempo. Quedou no pasado tentar escapar do cárcere?

O dato obxectivo é que agora hai menos presos que foxen. No libro tratei de incluír aos que están máis preto de hoxe, pero a realidade imponse: a maioría das fugas ocorreron nas décadas de 1970 e 1980. Sería por diferentes razóns, pero se agora non se dá a fuga, non creo que sexa porque os presos non o tenten. As medidas de seguridade foron extremadamente estritas e non se rexistraron incidentes. Ademais, si agora tratásese dun intento de fuga, moitos o verían como un acto contrario ao proceso de paz.

Utilizou outro ton no libro, escribiunos desde o humor.

Fíxeno porque as historias mo esixían, escribinas tal e como as percibín. Non é un libro de humor. O que se conta é moi serio, pero son historias que admiten un sorriso, na súa dureza.

Utilizaches diferentes técnicas de escritura, ás veces máis preto da crónica xornalística, ás veces da novela de ficción.

Estas cousas racionalízanse a miúdo, despois de ser escritas. Algunha forma utiliceina a petición da historia. Ás veces tamén me metín no relato, para engadir un punto de comicidad, cando a min pasoume algo con esa historia.

Por que non unha película dada a túa vinculación co cine? Por que o libro?

Facer este libro en forma de película custaría unhas 30 veces máis en diñeiro. Unha escapada pode ser moi cinematográfica, pero parecíame un bo formato para contar “brevemente” máis dunha historia. Non miro tanto por escrito ou por imaxe, o importante é contar a historia. Pode haber dez belas películas de ficción dentro do libro, pero non as vou a facer eu.

Sentiches o desexo de contar aos protagonistas o que viviches ?

Dez historias son dez personaxes e hai de todo; algúns queren contarcho todo con todos os detalles, pero hai alguén que non quere ou non quere quitar importancia á historia. Recibín chamadas ou cartas de moita xente co desexo de contar a súa fuga, mesmo despois da publicación do libro.

Iñaki Pikabea pregunta a Piti no libro: Que significa para un preso fuxir?

O intento de fuga é algo que xorde dunha situación traumática, unha fractura, saír ben ou mal. Sempre queda aí, pero cada un dixire á súa maneira. Iso tamén dá variedade ao libro, porque si non, todas as historias serían iguais.

Tentaches traballar outro punto de vista en escapadas máis coñecidas?

Si, por exemplo, no caso da fuga de Segovia, non queres contar a película. Na historia que todo o mundo sabe, tentei contar algo que non se coñece tanto, contando a historia dos cataláns que participaron na fuga.

En cambio, para contar a fuga de Martutene de 1985, dirixíchesche a Piti despois de que Sarrionandia equivocásese .

Non hai que crelo todo, hai cousas que quizá sexan literatura. Gustaríame contar por primeira vez o que Sarrionandia non contou nunca, pero por outra banda, tamén o digo no libro, creo sinceramente que ten que escribir na súa autobiografía. Tendo en conta a importancia que ten o personaxe, sería unha pena que nun libro de dez historias, só ofrecésense unhas cinco páxinas a iso. Que o escriba el.

De todos os xeitos, Sarrionandia escribiu un pouco de reverencia no libro, Filosofia un pouco sobre a fuga. Que lle achega?

É un libro moi ben redondeado. Ocúpase dun aspecto máis filosófico da prisión e da fuxida, que eu, nun ton xocoso, abandonei. Entón, alguén que estivo no cárcere pode escribir ben.Cando Sarrionandia leu o manuscrito do libro, prometeu facer un prólogo se lograba manter o ton humorístico do libro. Ao final escribiu un texto moito máis profundo, e entón puxémolo como epílogo.

Tes algo que ver entre as dez historias que contaches?

Divertinme escribindo todos e foi un pracer escoitar aos protagonistas. Si escollese a un, quedaríame co de IK. En canto á organización, paréceme excepcional, tamén para unha boa película. Dous dos seus compañeiros, Maddi Hegi e Gabi Mouesca, foron excarcerados tras entrar no cárcere sen lanzar un tiro. Maddi Hegi ía saír aos poucos meses, pero quixo tomar parte na fuga. Con todo, tivo un final tráxico; pouco despois da fuxida, cando a gendarmería foi detelos, un xendarme correu tras el, quedando atados a un riel e o tren levou aos dous. Sucedeu o día que comeza o verán, o 23 de xuño, e o máis poético é que o nome de guerra de Maddi Hegi era “Verán”. A historia é totalmente descoñecida, e ademais Maddi tiña todas as características para ser esquecida: a de Norte, a de Muller e a de IK.