Mausar mausaria
Erreka, ibai eta errio aldamenetako erribera lurrak dira Euskal Herri atlantikoko nekazarien ametsetako paradisua. Lur onenak hortxe bildu dira, urak ekarrita milioika urtean; ez kristorik ezta jainkoaren asmakizuna sortu zuen jenderik existitzen ez zen garaietan hasitako lanak.
Lur sakonak izan ohi dira, beltzak, harroak, aberatsak eta etengabe bertatik bertara ura dutenak. Lantzeko errazak, ia isuririk gabekoak. Pagotxa Lurra landu eta ematen duen mozkinetik bizi nahi duenarentzat. Harroak, hondar eta mausar asko izaten dutelako. Mausar hori arroaren goiko aldetik uholdeek ekarria izaten da, eta lur onenak, aberatsenak dira. Mendi guztietako lanen emaitza onena erribera horietan pilatzen da. Etorri beharko landareak! Baina, geurean esaten den bezala, “horrek ere ipurdian zuloa”. Dena ez da ona. Mausarra mausaria da. Landareen arerioentzat ere mauka.
Batetik, klima. Sail horiek bailaretako beheko barrenetan izaten dira. Horrek arazoak dakartza. Hotzak behera egiten duela badakigu; beraz, izotzaldi bat datorrenean, lehenengo eta gehien hoztuko diren sailak horiek dira. Hezetasuna ere kaltegarri izan daiteke. Ura ondoan duten sail horietan hezetasuna handiagoa izango da.
Bestetik, gaitzak. Geurean gaitz gehienak onddoek sortzen dituzte. Onddoek, garatzeko, hezetasuna behar dute. Onddo gehiago, gaitzak heda eta heda. Horri bailara zuloetan aireak gutxiago korritzen duela eransten badiogu, hezetasun hori ez da mugituko. Heda eta heda. Erribera horietako batean tomatea (Lycopersicon esculentum) gorrinak jo eta erre egina egonagatik, aldean dagoen tontortxo batean, 50 metro garaiago, airea oztoporik gabe dantzatzen den tokian, tomate landareak mastra mardularekin bizi-bizi egon daitezke.
Eta, errematerako, izurriteak. Lur gozoak, oparoak; soro eta baratze ugari. Sail gehienetan, landare berak: sagastiak, arta-babarrun-kuia soroak... Landare horiek janez bizi diren intsektuentzat, horientzat bai pagotxa. n
O inverno é o momento de botar cal á terra e ás plantas. O karetze é unha tradición centenaria. Calcinar a pedra calcaria na calera, queimala e calcinala con este cal en campos, hortas, pradarías e manzanos. Tamén as casas e as árbores encallábanse, pintando a pel con... [+]
Na beira da horta sempre ten que haber un recuncho onde podrezan os restos. O material que se xera ao soprar, ao escardar, ao quitar as herbas ou ao quitar os restos das plantas que doaron a súa polo fin da colleita é moi rico. Polo xeral, acumúlase no bordo e déixase... [+]
Mikatza dut kafea. Mikatza dut gustuko. Gozotik urruti, gazi puntta eta erre punttua duena. Gatz ttantta bat ere ederki letorkiokeela amets egiten dut, maiz. Izan ere kafea! Taxuzko kafe batek ahosabaiaren azken gapirioaren eta mingainaren atzeko pendizaren artean loratzen duen... [+]
Uholdeak etorri dira, goian-behean. Ibaia errio bihurtzen den lurretan gaude, erribera galantak Atlantikoari begira. Erribera hauek itsasoaren gora-beheren eraginetik babesteko eraikitako muntoak eta zanpiadurak ederki gainditu ditu goitik datorren uholdeak. Ibaiaren arro... [+]
Aparece en numerosos dicionarios. Lume que se fai no campo de sementa. Cantidade de lixo que se queima no sector. Queima de herbas, arbustos e mieses que se fan nos campos, para logo esparcir as cinzas polo solo. Queima dos residuos recolleitos no campo. Nos campos onde hai que... [+]
Ardiak jaten ditu. Txileko Andeetan “chagual” bezala “come ovejas” deitzen dute Puya chilensis landarea. Bere arantza luze zorrotzetan kateatu eta gosez hildako ardiek eta txoriek, usteldu ahala, landarearen oineko lurra ongarrituko dute. Ongarri horri... [+]
Intsektuak garbitzeko xaboia oso ona da. Garbitu, jo eta garbitu, akabatu! Intsektuen ezaugarri berezienetakoa beren azala da. Azala dute egitura, eskeleto. Azaletik arnasa hartzen dute. Azala da babesa. Eta kitina, argizari eta abarrek babesten dute azala bera. Horiei erasotzen... [+]
Kaixo Jakoba. Aurren-aurrena, zorionak eta eskerrik asko egiten duzun lanagatik eta ematen duzun informazioagatik. Konposta nola egin litekeen jakin nahi nuke. Guk baserrian jan-hondarrak plastikozko ontzi batean botatzen ditugu, baina mindu egiten zaizkigu. Zerekin, non eta... [+]