A libraría Kaxilda de Donostia ten aspecto dun concerto pola cantidade de xente que se reuniu na tarde do 4 de febreiro. Entre todas as cousas que hai que facer no mundo e todos os plans que, por medo ao frío, pódense abandonar, non é nada fácil. Ibon Egaña acaba de publicar o ensaio Izan gabe denaz, de Etxeberria, que ten o mérito de ser escritor. Aproveitando a súa presentación, organizaron unha mesa redonda na que Leire López Ziluaga dialoga sobre a función de crítica literaria (sintetizador), Iratxe Retolaza (guitarra) e o propio Egaña (voz).

Zaldua fai referencia á “chamada da patria”, é dicir, á crítica que se fai para “construír a literatura vasca”. E nese sentido, debería valer o suficiente como para sinalar o libro que debería lerse, para cuestionar a obra que recibiu gran atención. Retolaza responde cun punteo que el non entende a crítica como un catálogo de libros que hai que ler ou non, senón como un discurso que xere preguntas. E entón ouvimos por primeira vez a voz de Egaña frontman, dicindo que polo menos no que se refire ao campo que traballou no libro –a crítica que se publica nos medios–, a valoración das obras é unha das tarefas do comentarista de prensa.

O cuarteto tocou algúns clásicos, entre outros temas, o tema da actitude pendular que tivo a crítica en eúscaro. Como pasou de dar importancia á forma só ou principalmente a unha crítica máis sociolóxica actual. E todos coincidiron na necesidade do medio, aínda que cando a canción terminou non quedou moi claro onde poden articularse a dimensión estética e social dun libro –imaxinamos que é algo que o crítico negocia periodicamente consigo mesmo e co contexto no que vive–.

Tamén saíu á mesa unha peza do seu último disco, Egaña, que lembrou que as críticas son as que se pronuncian ultimamente en Twitter sobre os libros. Non só iso, engade Zaldua desde a esquina da mesa: tamén hai críticas de libros que se anuncian por tuit e que logo nunca chegan.

Por tanto, ten problemas de lexitimidade esta práctica que non se pode chamar oficio? Que lle dá lexitimidade ao crítico? Patxi López levou ao equipo aos últimos compases: Retolaza cre que a relación con determinados escritores, as “cuadrillas” –entendidas como un grupo que se move ao redor da literatura– ou unha determinada comunidade –por exemplo, os movementos sociais ou políticos–, contribúen á consecución dunha posición. Tamén as críticas negativas, engade Egaña, si entras “con alguén”.

Esta última cuestión foi o punto de partida dun bis: si son posibles as críticas negativas dos libros en eúscaro. Pois, segundo e onde, segundo e a quen, todos están de acordo niso. A literatura vasca existirá cando sexa capaz de facerse autocrítica a si mesma. Pero estamos lonxe do clima para conseguilo. Egaña destaca no seu libro que a maioría das críticas que se publican son positivas ou moi positivas. No universo temos unha literatura que non ten igual ou nos impuxemos censuras previas á “Lei mordaza”, a saber por que?