Polonia sitúase no centro de Europa. Está rodeado polo mar Báltico, Lituania, Bielorrusia, Ucraína, República Checa, Eslovaquia e Alemaña. Vive un varanda de lingua e cultura, pero hai quen levanta a vista e mira cara a Euskal Herria.

Maialen Sobrino e Aitor Arruza están a impartir clases de eúscaro en Poznan e Varsovia, respectivamente. Falamos con dous lectores e dous alumnos de cada un. Daria Salamonowska e Tomasz Lechowski son estudantes da Universidade de Varsovia. Levan ao redor de dous anos impartindo a materia de eúscaro e cultura vasca baixo a dirección de Arruza.

Salamonowska leva unha camiseta negra “Euskaraz bizi nahi dut” e un lauburu colgando do peito. Lechowski non leva ningún símbolo ou camiseta vasca, pero arránxallas para levar só dous anos aprendendo eúscaro. Así, fixemos toda a entrevista, coas interferencias e incomprensión que producen a distancia e as conexións a Internet.

Poznan atópase a 309 quilómetros de Varsovia. Alí tamén hai quen move a lingua en eúscaro, aínda que á hora de facer a entrevista preferiron utilizar o inglés. En outubro comezou Sobrino como lector en Polonia, neste momento impártese a materia de eúscaro e cultura vasca a unha decena de alumnos, Argia tivo a oportunidade de falar con dúas deles: Iga Jasiewicz e Zofia Byczy.

Eúscaro agora

O perfil dos alumnos é moi variado: uns estudaron idiomas, outros teñen familia de aquí, outros estudaron por curiosidade. Un sabe que é o que realmente atraeu, pero o certo é que se encadearon ao eúscaro.

Salamonowska estudou filoloxía hispánica, o que lle levou a inscribirse na materia de eúscaro e cultura vasca. “O eúscaro e a cultura vasca foi unha das cousas que máis me atraeu dentro da filoloxía hispánica”, dixo.

Lechowski, por obstinación, quizá: “Todos me dicían que o eúscaro era moi especial e difícil ou case imposible de aprender. Eu quería demostrar o contrario”, e demostreino, o mozo polaco desenvólvese facilmente na nosa lingua. Arruza, o seu profesor, di que niso ten “aspecto de vasco”.

Ambos coñecen Euskal Herria e gústalles. Como di a canción de Laboa “aman os nosos recunchos”.

Por primeira vez viñeron ao barnetegi –Lezo e Portugalet- coas bolsas do Instituto Etxepare para bailar, xogar e practicar en eúscaro. Pero tamén visitaron Euskal Herria pola súa conta, e como di a canción de Laboa e os seus recunchos máxicos. Lechowski, por exemplo, pasou un mes en 2014 visitando Donostia-San Sebastián, Tolosa, Bilbao e outros lugares da cidade.

De todos os xeitos, aínda que lles gustan os pintxos da Parte Vella donostiarra, o edificio ultra moderno do Guggenheim e as fabas de Tolosa, non son só estas as razóns para aprender eúscaro.

Alguén pensará que saber euskera en Polonia pode servir para pouco, pero Salamonowska di que el sacoulle un bo partido. Aproveitando o seu interese pola cultura vasca, realizou o seu traballo de fin de diplomatura sobre a sidra e a txalaparta e cun “gran éxito”. “Á hora de traballar axudoume moito saber algo en eúscaro e tamén me interesou aprender máis”, dixo o estudante polaco. O ruído do ttakun e o amargo da sidra tamén chegaron a algunha das gretas de Polonia.

Da capital a Poznan, Sobrino di que a maioría dos seus alumnos son estudantes de lingüística. Un deles é Jasiewicz. Ela estudou lingüística e de aí pasou a aprender eúscaro e cultura vasca. “Empecei a estudar eúscaro polos estudos, pero a verdade é que me parece unha lingua magnífica”, dixo Jasiewiczi.

De todos os xeitos, non só son os lingüistas os que se animan a aprender eúscaro. Sobrino di que para moitos a cultura vasca é moi atractiva, polo tema dos “misterios”. O descoñecemento da súa procedencia xera unha certa “exoticidad” na linguaxe: “Preto de casa, en Europa, unha cultura vella, rica e descoñecida anímalles”. Por tanto, o eúscaro ten maxia, os estudantes están atrapados polo feitizo.

Dos dous alumnos de Poznan, só un foi alumno no País Vasco. Byczy estivo dúas semanas no barnetegi de Zornotza cunha das bolsas que concede anualmente o Instituto Vasco Etxepare. En canto a Jasiewicz, non tivo aínda tempo de volver.

Que saben de nós?

Quizais algúns pensen que vivimos no monte vestidos de baserritarras, comunicándonos a través do irrintzi. Haberá quen escoite o País Vasco e ocórraselle pensar só en Anne Igartiburu e Xabi Alonso, ou en Bilbao e no Guggenheim. Pero os alumnos entrevistados por Argia apenas tiñan prexuízos sobre Euskal Herria e os vascos.

Jasiewicz di ouvir moi pouco sobre o País Vasco: “Sabía que existía algo que se chamaba Euskal Herria e tamén tiña algo que ouvía sobre ETA na escola e nos medios de comunicación, pero a partir de aí pouco”. Os demais o fixeron da mesma maneira. Lechowsk, por exemplo, di que agora está a construír as súas primeiras opinións, porque antes non sabía nada.

Por tanto, moitas veces os profesores teñen que empezar o proceso de aprendizaxe desde cero, iso ten algo de atractivo para Arruza: “É unha alegría ensinar a alguén o que somos”. O lector de Varsovia di que é terrible como aprenden eúscaro en tan pouco tempo, medio de broma, e confesa que el estao “querendo e non podendo” co polaco.

Viven coma se o eúscaro e a cultura vasca fosen un, Sobrino cre que un sen o outro estaría “coxo” e os seus alumnos tamén están de acordo.

Con todo, hai algúns que teñen prioridades, como Lechowsk, que segue no mesmo: “Eu prefiro o eúscaro, sobre todo porque é máis difícil”.

O eúscaro ten o seu lugar no mundo, un pouco en Polonia.