Cóntame como foi o nacemento da obra de teatro Fausto, como xurdiu a idea e como se desenvolveu.

O proxecto xorde da confusión entre as ganas e as necesidades. Lander Otaola, Mikel Losada e eu tiñamos ganas desde hai tempo de actualizar un texto clásico, e despois de varios xogos e ensaios co Fausto de Marlowe nos últimos anos, o ano pasado estivemos no 6º posto. Viñeron as condicións e a oportunidade para pór en escena o que soñabamos no pavillón. De aí o entusiasmo. E a necesidade, porque queremos contar como vemos, entendemos e sentimos o mundo que hoxe vivimos e que apesta, porque tiñamos a necesidade de aparecer na táboa que nos enganou até onde.

Referímonos, por tanto, á falsa fábula que vivimos na sociedade europea e á democracia, que é a súa raíña. A democracia é o conto mellor contado e construído. E iso parece que nos gusta moito esta terra esvaradía e contaxiosa que pisamos; a mentira que creemos todos os días é tan grande e evidente... E mentres tanto, como no conto, estamos condenados a vivir coma se fósemos libres na chamada sociedade do benestar.

Todo iso foi posible grazas a unha comunidade utópica de teatro e música, ás necesidades da creatividade e ás ganas de contar. Así foi desenvolvéndose o proxecto. Partimos do texto e da súa adaptación. Despois, coa participación de todos, nun grupo tan heteroxéneo, cada un de nós deunos todo o que puido.

Na ficha técnica, de luxo, aparecen varios creadores que actualmente se dedican ao teatro vasco.

No proxecto mestúranse moitas disciplinas. Respecto ao texto, o C do século XVI. O Fausto de Marlowe arranxámolo entre Mikel Losada, Lander Otaola e o tres, e despois Fredi Paia traduciuno ao euskera. En canto ao rap, son de Endika Lahaine, que os interpreta en directo. Xunto a el, catro actores actúan sobre o escenario: Mikel Losada, Miriam K. Martxante, Lander Otaola e Diego Pérez. No que respecta á música, a produción foi de Maisha Mc, e o DJ tamén actúa en directo nas actuacións. O son ten unha gran presenza en todo o espectáculo, xa que non só a música, senón tamén os sons e os ruídos ambientan cada escena. O son é unha vibración; aínda que os actores non tocan aos espectadores, o son penetra pola superficie do espectador e do oínte a través do tremor. Iso é o que abordamos. A través das imaxes, por outra banda, acentúase o obtido a través das palabras e os sons: Zigor Gorostiola realizou un deseño espectacular con luces e proxeccións que crearon un ambiente escuro, rueiro e salvaxe. A isto hai que engadir os movementos dos actores: por unha banda, o desenfreo e a barbarie que vivimos nas entrañas, e, por outro, a elegancia e a grandeza que nos queren facer crer.

Creouse no laboratorio de P6, primeiro en castelán, e despois chegou a versión vasca. Son parecidos ou cada un ten os seus matices?

O fondo é o mesmo, porque o que queremos contar é universal, perdoa, occidental. Por tanto, a patada recíbese da mesma maneira, independentemente do idioma. Pero cada idioma ten os seus matices, por suposto. Diría que o que estamos a traballar en eúscaro ten máis cheiro a incenso... É por todo o que a nosa lingua, e quizá o noso pobo, deu, recibido e sufrido no pórtico. Creo que o de eúscaro tamén é máis divertido. Non estamos tan afeitos escoitar textos clásicos, palabras e frases barrocas, e é máis evidente o xogo entre o berorika, o zuka e o hitano, o contraste entre a linguaxe culta e o burgués... E tamén por algunhas referencias que lle engadimos, talvez o texto en eúscaro achéguese máis ao ámbito que lle corresponde, é dicir, o público, aínda que non se diga en toda a obra, vai situar a acción da obra no propio País Vasco.

Son os mesmos actores os que actúan sobre o escenario en castelán ou en eúscaro? Isto significa que se pode producir máis teatro en eúscaro, que hai materia prima para iso?

Neste caso, a nós propúxollenos crear en castelán, pero nese traballo de creación inicial xa falabamos moito en eúscaro. Eu coa maioría dos membros do equipo de traballo relaciónome todos os días en eúscaro. Por iso, mentres estabamos a traballar, entráronnos ganas de facer unha versión en eúscaro. Para Diego trátase do seu primeiro traballo en eúscaro, e estao facendo moi ben.

Hai moita materia prima para crear en eúscaro, tamén hai nivel e ganas. Pero o público? Quizá sexa iso o que necesitamos. Ultimamente sinto máis interese polo teatro en eúscaro, non sei si é desexo, é imaxinación ou é realidade. De todos os xeitos, creo que hai que distinguir entre produción e creación. Os creadores non producimos e moi poucos produtores... Nun modelo cultural digno, falariamos da produción con naturalidade, pero creo que os vascos creamos máis que producir. Tamén alí haberá cousas que aprender...

Como foi o traballo de Fredi Paia?

Estupendo! Fredi desde que viu a versión en castelán, xa mostrou o seu desexo de traducir o texto ao eúscaro. Fixo un gran traballo. Non é un texto nada fácil, porque, como digo, é moi barroco, hai unha chea de confusións de tratamento e, sendo honestos e lamentablemente, non estamos tan afeitos a este tipo de textos en eúscaro. Nós, por suposto, non queremos asustar ao público, ao contrario. Os actores teñen que chegar ao oínte. Un dos principais retos do texto era atopar e manter este equilibrio. Tamén nos dixo que gozou moitísimo no traballo, e grazas! Era un reto moi bonito, insólito na nosa casa. Desde o primeiro momento que lin o texto, vin que mantiña o núcleo no que escribimos e rímonos diso. Fredi é moi bo cantando bertsos na praza, xa o sabemos, pero nun texto clásico en linguaxe culta, ademais de manter o ton de grandeza que necesita, demostrou que ten a capacidade de conseguir bonitas saídas.

Todos somos un pouco Fausto? Queremos todos ser un cidadán exemplar? Formar parte desa vida cómoda?

Na obra dicimos que vivimos na liberdade do que é o cárcere e o que chamamos sistema. Todos damos o noso permiso para sobrevivir nestas condicións todos os días, dunha ou outra maneira. Estamos perdidos entre néboa no sistema capitalista-heterosex-patriarcal, salpicado de valores falsos, nun modelo economicista onde os sentidos das persoas non teñen cabida. Todo isto sabémolo e seguímolo, coma se nada sucedese. De aí vén toda a estética sadomaso da obra, que nos conquista coa erótica e a luxuria, e nós asumimos a malleira, gozamos con ela. O peor é que ás veces protestamos, pero ao final sempre volven á mesma merda.

Fausto tivo varias versións ao longo da historia, e foi retomado por varios autores á súa maneira. Cal é a orixe do noso Fausto?

O noso punto de partida é un texto de finais do século XVI escrito por Christopher Marlow. A de Goethe é a máis coñecida, e aínda que é o mito, a do home que vende a súa alma ao diaño, a nós gustábanos a de Marlowe, parecíanos que tamén tiña unha gran actualidade de contido e estrutura... Aínda que se respectou a estrutura, as escenas ofrecen máis posibilidades de xogo, hai máis sátiras e máis comedias. Demos a volta ao clásico e, aínda que pareza paradoxal, en parte quixemos deixalo.

Como describirías os Faustos que hoxe en día circulan polas rúas?

Somos ti e eu, todos somos Fausto. O noso protagonista, Jon Fausto, vai facer o camiño en política, porque a responsabilidade dos políticos nesta gran trampa que vivimos todos os días é moi evidente. Pero Fausto non son os políticos, os patróns ou os que máis diñeiro recadan, senón os cidadáns modélicos que facemos posible que iso susténtese: o que se hipoteca, o que casa, o que ten fillos, o que compra un coche novo... Todos prisioneiros. Nun círculo vicioso, non podemos saír, repetímolo unha e outra vez, vendemos cada día a nosa alma á Democracia demoníaca, por iso todos somos Fausto.