A Deputación Foral de Bizkaia terá que facer un traballo importante si quere cumprir o obxectivo marcado para 2016 en canto á recollida de residuos orgánicos, aínda que as voces críticas apuntan a que non é un obxectivo ambicioso. Nunha carta enviada aos concellos do territorio en novembro do ano pasado, a Deputación lembrou que o II Plan de Xestión de Residuos Urbanos caducará en 2016. O Plan Integral establece a recollida selectiva de 24.000 toneladas de residuos orgánicos ao ano. Supón o 4% do total de residuos urbanos xerados polos biscaíños.

Na mesma carta pódese ler que en 2013, ano no que se instalaron por primeira vez os colectores orgánicos, só recibíronse 4.900 toneladas. “Queda moito por facer”, é a mensaxe que trasladamos desde a Gran Vía de Bilbao aos concellos.

As medidas propostas para facer fronte ao problema están un par de pasaxes máis aló: A Deputación subvencionará en 2015 tanto a compra de autocompostadores como a colocación do quinto colector no caso de que aínda non o teñan. De feito, só no centro dos municipios de Bizkaia existe un colector para a recollida separada da materia orgánica, e a cantidade media de residuos recollida nos mesmos é moi baixa, segundo os datos facilitados pola asociación de protección ambiental Zero Zabor: 0,35 quilogramos por persoa ao mes, moi lonxe dos 7-8 quilos que cada un de nós xera.

Un matiz necesario: entre os concellos que depositan todo o residuo orgánico no colector “ordinario”, “eterno” –o rexeitamento non é un concepto moi estendido en Bizkaia– algúns son bastante grandes, pero en todos eles destaca Bilbao, sen dúbida. Os primeiros colectores marróns de Bizkaia instaláronse no barrio bilbaíno de Deusto, como proxecto piloto en 2012, e aínda permanecen alí como proxectos piloto e sen estenderse ao resto de barrios da cidade. Isto condiciona, por suposto, as porcentaxes de recadación en todo o país. Non hai que esquecer que preto do 30% dos biscaíños e biscaíñas vive na capital biscaíña.

Eh Bildu: “O obxectivo é moi modesto”

“Son os últimos meses da lexislatura e o PNV deuse conta de que se seguen así non chegarán ao obxectivo do 4%. Nós ao principio démonos conta”, di Asier Vega, juntero de EH Bildu en Bizkaia. Ao comezo da lexislatura o II Plan de Xestión de Residuos Urbanos A revisión do Plan Integral da UE foi a que máis polémica suscitou, segundo Veiga. “Nós dixemos que non viamos sentido á revisión porque, como non viamos o propio plan, baséase en Zabalgarbi. Empezaron a construír a casa polo tellado e agora hai que darlle para comer á fera. Zabalgarbi condiciona a xestión integral dos residuos en Bizkaia”.

O maior problema é a recollida de residuos orgánicos, que é, con diferenza, a fracción máis grosa dos residuos urbanos. Segundo Asier Vega, en torno ao 42% do total, a porcentaxe que prevé o Plan de Xestión da Deputación para 2016 é inferior, pero elevado en todos os casos: 37%.

Así, segundo o juntero de EH Bildu, o obxectivo de recoller anualmente 24.000 toneladas de residuos orgánicos é moi baixo –a Deputación calcula que en 2016 xeraranse polo menos 200.000 toneladas en Bizkaia–. “Unha boa recollida de orgánico en Bilbao e levalo a compostaxe sería suficiente para superar con fartura este obxectivo”. A coalición abertzale considera que a Deputación non ten vontade de compostar, polo que se pon poucos medios para a recollida de residuos.

Nunha rolda de prensa ofrecida en outubro, EH Bildu denunciou un mes despois o mesmo que a Deputación nunha carta aos concellos: que Bizkaia está lonxe do seu obxectivo. E fixo varias propostas para aumentar a porcentaxe de recollida.

Por unha banda, permitir que a comida preparada, como até agora, poida ser depositada no quinto colector; a Deputación anunciou o mesmo día que o vai a facer (ver cadro da páxina seguinte). Non sabemos si obedecemos ou non á petición de EH Bildu.

A segunda demanda foi ampliar o quinto colector a máis grandes localidades e promover o seu uso. En terceiro lugar, Asier Vega reclamou que se apoien e impulsen experiencias piloto para incrementar a recollida da orgánica en Bizkaia e tómense como modelo as que xa están en marcha. Veiga citou exemplos de Larrabetzu, Mallabia e Berriz. De feito, na comparecencia de onte estivo acompañado polos alcaldes das dúas primeiras e por un concelleiro da terceira.

Modelo de Larrabetzu

Unha das experiencias piloto máis interesantes é a iniciada no outono de 2013 en Larrabetzu. Segundo explicáronnos a alcaldesa Asun Gaztelu e a concelleira Isabel Etxebarria, a iniciativa non naceu co obxectivo de mellorar o uso dos residuos, senón de fomentar a agricultura, pero ao final déronse conta de que serve para cumprir un dobre obxectivo.

En definitiva, organizaron un sistema para a compostaxe e a utilización do orgánico que se xera no municipio. Aos cidadáns que se inscriben dáselles un cubo, e eles déixano diante das portas en días e horas, tres veces por semana. A continuación, os baserritarras veñen recoller o orgánico, lévano aos seus caseríos e alí fan compost, na compostaxe creada en auzolan pola asociación Gurpide, promotora do proxecto.

Até hai pouco só había un agricultor neste labor, pero co ano engadíuselle un segundo. O Concello comprométese a abonar a ambos os un soldo a cambio da recollida dos residuos.

Este sistema de recollida realízase unicamente no centro da localidade. “Hai ao redor de 400 vivendas, de momento 105 participan na experiencia, pero chegaremos a 175. Temos lista de espera porque a capacidade dos compostadores é limitada”, explícannos Gaztelu e Etxebarria. Dise que no municipio hai moi pouca xente que utiliza o quinto colector, pero na Mancomunidade do Txorierri son eles os que teñen unha maior porcentaxe de recollida de materia orgánica, con diferenza.

O Txorierri ten uns 20.000 habitantes. “Poderíase facer algo como o noso para todo o val e que o compost quede aquí”, dinos Isabel Etxebarria, “pero teñen un contrato coa compostaxe de Artigas e envíano a el”. O de Artigas (Bilbao) é a única compostaxe de toda Bizkaia, situado no monte do mesmo nome, no “barrio” denominado Ekoparkea. Xunto á planta de compostaxe atópanse o vertedoiro recentemente propiedade de Bilbao e que recentemente pasou a mans da Deputación, a incineradora Zabalgarbi e a TMB, a planta de tratamento mecánico biolóxico de residuos.

“Os residuos son recursos e nós tirámolos”

A compostaxe de Artigas é pequeno, demasiado pequeno. Polo menos así o cre Txelio Alcántara, membro de Ekologistak Martxan. Comparte a opinión de Asun Gaztelu e Isabel Etxebarria de Larrabetzu e de Asier Vega que a existencia dun único compostador en Bizkaia non ten sentido. Na súa opinión, é unha proba máis de que a xestión dos residuos orgánicos está a levarse a cabo de forma moi torpe.

“En Bizkaia están a darse grandes avances nalgúns aspectos da recollida selectiva, pero no que respecta á orgánica, as autoridades están a actuar con covardía. Aínda se están realizando experimentos piloto co quinto colector, xa que hai tempo que se coñece como realizar a xestión do orgánico de forma correcta”.

Para Alcántara, todo residuo é un recurso, “e nós refugámolo”. Mentres non teñamos claro que os residuos son un ben, teremos un problema, segundo as súas palabras. “Nós pensamos que todos ou case todos os residuos poden ser recuperados si trátanse adecuadamente e, unha vez recuperados, achegar un valor. De feito, nalgunha ocasión dixemos que a xestión dos residuos pode ser gratuíta, porque pechando o círculo cóbrense todos os gastos. Pero as institucións non o entenden e invisten en infraestruturas que non xeran valor, como a incineración”. Alcántara considera un erro tremendo queimar a materia que podería ser reutilizada.

O compost é un exemplo diso. “A Deputación adoita dicir que o compost non ten mercado, pero non é así”. Ekologistak Martxan realizou campañas en nome e por conta da Deputación para promocionar o quinto colector, “repartiamos o compost que nos deron e esgotáballenos”. Entre outras cousas, Alcántara anunciounos que se necesitará moito compost para recuperar os montes que están a perder solo fértil debido á mala xestión do monte.

Falta pouco para 2016, e no bo camiño pronto se saberá si a recollida de materia orgánica mellorou. A Deputación informounos de que en marzo se darán a coñecer as cifras de xestión dos residuos urbanos de 2014. Esperemos que sexan mellores que as de Sopela. Na localidade costeira de Uribe Kosta, o uso do quinto colector está a ser obxecto de especial atención. Segundo informaron en novembro, o quinto colector non lles serviu para mellorar os datos globais de recollida selectiva: Desde o 16,48% de 2012 até o 16,85% de 2013. Un das porcentaxes máis baixas de Bizkaia. Tampouco é de estrañar que nas bolsas onde non había máis que materia orgánica aparezan, hai pouco, botellas, alfombras, envases, plástico, etc. Evidentemente, a compostaxe de Artigas non aceptou os residuos dos sopeloztarras. Pero non foron lonxe: enguliunas Zabalgarbi, que está ao seu lado.