Escoitamos a palabra “cervexa” e véñennos á memoria Heineken, Amstel, Desperados, etc. Ninguén sabe, con todo, que este tres marcas pertencen á mesma multinacional e que entre catro grandes produtoras realizan a maior parte das posibilidades que podemos atopar no supermercado.

Pero tamén hai cervexa lonxe do bulebule de estruturas e anuncios caros. E non do todo. En pequenas cervecerías, en cantidades máis modestas pero con ingredientes naturais e mimo, producen unha bebida artesanal á medida dos seus gustos. Nos países do norte de Europa e Estados Unidos os pequenos produtores locais xa percorreron un longo camiño, e desde hai varios anos produciuse unha ruptura en Cataluña. No País Vasco, con todo, o número de produtores aumentou nos últimos anos grazas á actitude favorable dos produtos locais e a afección pola cervexa.

Proba diso é o buscador Localbier que puxeron en marcha tres cervexeiros vascos (Beñat Irasuegi, Joseba Karrikiri e Igor Oiarbide). A web informarache dos bares, tendas, etc., que elixen unha localización concreta e ofrecen cervexa local na zona. Ao ser unha base de datos aberta, quen o desexe pode engadir nomes. Si búscase alí, pódense atopar vinte e tres marcas de cervexa de Euskal Herria, e segundo Irasuegi, é posible que aínda non aparezan algunhas das marcas que se crearon. Non é, por tanto, falta ningunha posibilidade: “En poucos anos triplicouse o número de produtores e, a pesar de ser máis lento, a tendencia ao consumo de cervexa autóctona tamén vai en aumento”.

Haia: pioneira

Entre a vintena de produtores e marcas sinaladas hai unha pioneira que partiu antes que todas as demais: Pagoa Basque Beer. Joxe Anjel Arbelaitz conta que coñeceron de primeira man a cervexa artesanal en Bretaña e que a puxeron en marcha en 1998, tras estudar por Europa e realizar infinidade de probas. “O camiño foi difícil, pero aos poucos estase acendendo a tendencia a valorar os produtos locais e iso é moi satisfactorio. A nosa traxectoria serviu para demostrar que se pode facer cervexa de boa calidade sen saír de Euskal Herria e con produtos locais”. Producen uns 50.000 litros ao ano, distribuídos en tres tipos: Orhi, Gorri e Zunbeltz.

Naparbier: De Navarra ao mundo

A cervexeira Naparbier de Noain tamén ten unha longa traxectoria. Foi creada hai cinco anos por dúas persoas que quedaron no paro. Non é o que conseguiron desde hai pouco. Na actualidade, a cooperativa está formada por seis persoas, das cales catro traballan actualmente na propia Naparbier. Convertéronse no maior produtor artesanal de cervexa da Península Ibérica: Producen 240.000 litros ao ano, e crearon máis dunha vintena de tipos de cervexa a partir da adición de novos ingredientes ou a variación da proporción. Ademais de en todo o País Vasco, tamén venden os seus produtos en todo o mundo, en países como Estados Unidos e Noruega. Segundo José Javier Erro, membro da cooperativa, “entre as marcas comerciais son catro as multinacionais que fabrican todas as cervexas que coñecemos, pero cada vez somos máis os pequenos produtores que apostamos por producir doutra maneira”.

Zarautz Beer Company: con ganas de empezar

Arnau Estrader e Jaume Urgelles naceron en Cataluña, pero tras acondicionar un local pola súa conta, acaban de pór en marcha a súa propia cervexeira en Zarautz. Ambos se dedicaron á hostalaría desde os quince anos, e coa intención de facer o que lles gusta, penetráronse no mundo da cervexa artesá coa intención de facer a vida máis tranquila. Coa idea na cabeza, tiveron a oportunidade de comprar algunhas máquinas de segunda man, e ese foi o impulso definitivo que lles deixou ao carón as dúbidas.

Pronto abrirán a primeira colleita e xa chegaron moitas solicitudes. Mentres tanto, din que constantemente están a facer novas probas e aprendendo. A previsión é que se fagan uns 4.000 litros ao mes: “Non queremos producir demasiado, bástanos con seguir facendo o que nos gusta e conseguir un salario para vivir dignamente”. A pesar de que en Cataluña o aumento da cervexa local xa se deu antes, aquí prevese que ocorra o mesmo, “porque en Euskal Herria valórase moito a orixe e a calidade do produto”.

Orixe múltiple das materias primas

Aínda que a produción se realiza no País Vasco, non sempre é fácil obter as materias primas necesarias. En Naparbier, por exemplo, utilízase auga de billa, pero o lúpulo e o malta son traídos a miúdo desde o exterior. “Fixámonos na calidade, pero priorizamos na medida do posible as materias primas autóctonas”. En Zarautz Beer Company tamén comezaron da mesma maneira a produción inicial. Con todo, cren que hai xente que xa empezou a facer alí o lúpulo e o malta, e que sería bo que no futuro puidesen comprarse as materias primas a eles mesmos. En Pagoa, pola contra, conseguiron producir cervexa utilizando só compoñentes de orixe vasca. O lúpulo e o malta son trasladados a Gipuzkoa desde Navarra e Álava.

A veracidade nas etiquetas

A maioría dos produtores destacan que a orixe das materias primas provén da cervexa elaborada no lugar, coa súa etiqueta e nome. Zarautz Beer Companyn e Naparbier dan a coñecer a orixe xeográfica a través do nome, mentres que a cervexa Pagoa tamén se chama Basque Beer. A mesma tendencia repítese cos nomes que se dan a cada tipo de cervexa. Así, a primeira cervexa que crearon en Zarautz foi coñecida co nome de Earra, xa que é a que escoitaron os veciños cando lles gusta beber.

No caso das tres cervexas, o eúscaro ten unha presenza destacada na etiqueta que recolle as botellas, mesmo cando as envía ao exterior. Así di o Pils de Naparbier: “Cervexa na man e percorre o mundo”.

En festas tamén local, na medida do posible

Cando as marcas de bancos ou de cervexa comerciais pon nome á maioría dos festivais de música, hai un que, en lugar de tentacións como estas, mantivo os seus valores: Festival Euskal Herria Zuzenean de Lekorne (EHZ). Nese camiño, nos establecementos que se instalan ao redor das zonas de concerto véndense produtos dos labradores locais e, como non, tamén se venden cervexa. Na medida do posible. Mikel Ladevese forma parte do equipo de xestión de aloxamentos de EHZ, e asegura que se trata dunha terceira parte da cervexa que se vende no festival.

Para iso recorren a dous cervecerías de Lapurdi: Akerbeltz e Bob’s Beer da Casa. A cambio, os produtores facilitan: “Tráennos barrís, recóllennolos de volta e déixannos todo o equipo necesario para servir a cervexa”.

Aínda que economicamente as marcas comerciais son máis rendibles, cada vez son máis os movementos populares que fan un esforzo especial e fomentan a cervexa local. A clave está en atopar o equilibrio, segundo Ladevese. “Apostar por este tipo de produtos é a consecuencia dos nosos valores, así como o establecemento de prezos baratos, pero é certo que ás veces hai que elixir entre dúas cousas”. A pesar das dificultades, ten claro que cada vez son máis as persoas que aprecian a cervexa local e o esforzo que fai EHZ e que seguirán polo mesmo camiño no futuro.

Cada vez máis afeccionados

Ao mesmo tempo que se está abrindo camiño nas iniciativas do movemento popular, cada vez é máis fácil atopar cervexa local en bares e tendas. No bar Iturrioz, no centro de San Sebastián, por exemplo, teñen oito marcas de cervexa vascas. O culpable é Ander Breton: “Hai uns anos, a curiosidade levoume a coñecer o mundo da cervexa artesanal, e aos poucos fun engadindo botellas no bar. Son moitos os bares que ofrecen algunha cervexa local, pero sabendo que cada marca ten as súas peculiaridades, eu quero ofrecer unha variedade”.

Di que non lle custa facer sitio a esas cervexas porque ten a oportunidade de comprar caixas pequenas. Si á xente gústalle, pide máis caixas. Ademais, constatou que cada vez son máis os que se animan a probar entre os que veñen ao bar. “Creo que empezamos a dar a volta dos 30 anos, pero a xente cada vez máis adulta empezou a dar o paso”. Con todo, non cre que a única razón sexa a orixe da cervexa, xa que son moitos os que buscan novos sabores e calidade. “A cervexa local é tamén un capricho, xa que os pequenos produtores usan materias primas mellores e máis naturais que as marcas comerciais”.