Foi a primeira vez que conseguiches recoller os resultados dunha radiografía en dous idiomas.

Si, recibímolos tres semanas despois da solicitude. Ademais, o informe veu nos dous idiomas desde o principio. Ocorreu en Donostia, por exemplo, que o paciente vexa o informe de alta en castelán e solicíteo en eúscaro. A tradución tardou dez días en chegar. A radiografía é diferente. Como vén en bilingüe, o eúscaro é, ademais de lingua de servizo, lingua de traballo. O obxectivo debe ser que Osakidetza ofreza os resultados de todas as probas de imaxe en bilingüe.

Sen necesidade de solicitalo.

Iso é. Non é necesario que o paciente ou o médico solicíteo. Osakidetza é un ente público e os seus escritos teñen que estar necesariamente nas dúas linguas oficiais. Así o dita a lexislación europea, a vasca e a española.

No seu caso, propuxo ao paciente que solicitase os resultados en eúscaro?

Non, non. Eu teño que cumprir a lei. Traballo na institución pública e teño que cumprir o código deontolóxico e a lei dos médicos; non podo vulnerar a lei.

Os plans de eúscaro, as leis... están aí. Dis que non se necesita ningunha novidade.

Co que temos, máis que suficiente. Sobre todo pola normativa europea de alto nivel, que é vinculante, que hai que cumprir e punto. Si Osakidetza non nolo ofrece, debemos solicitalo. Ese é a miña mensaxe; os euskaltzales, pídeo. Ir ao centro de saúde, Camiño de Santiago, Miradoiro... Solicita os informes de todas as probas complementarias en bilingüe ou unicamente en euskera si deséxalo. Non só os usuarios, senón tamén os traballadores sanitarios temos que solicitar os informes das probas en bilingüe. A nosa obrigación é mellorar o servizo que prestamos aos pacientes.

Tamén pediu que os resultados das análises de sangue recóllanse en eúscaro.

Aínda estamos a esperar. Eu sei que teñen que adaptar as aplicacións informáticas para iso. Solicitouno, e non só eu, senón tamén o Colexio de Médicos de Bizkaia. Si pídencho desde o privado, danche as análises en eúscaro. En privado si, pero en público non. Osakidetza ten 31 anos.

Sería moito traballo para Osakidetza?

Por defecto, non. Necesitariamos formación en eúscaro técnico. Iso é responsabilidade da organización. A outra vía é a tradución. Para iso, talvez sexa necesario máis tradutores ou técnicos de eúscaro, tamén responsabilidade da organización. Por outra banda, diranche que “o eúscaro técnico é moi difícil”. Non. A linguaxe médica non se recibe dun día para outro, tampouco en castelán. Estudas no hospital, doutros médicos. Les os informes dos traumatólogos e así aprendes. Tamén en eúscaro, realizariamos o curso e aprenderiamos o eúscaro técnico dos especialistas en relación mutua. Facilmente.

O número de traballadores euskaldunes en Osakidetza pode ser un obstáculo?

Si, porque estamos poucos. O perfil lingüístico teno cerca do 40% dos enfermeiros e enfermeiras. Só o 25% dos médicos. Doutra banda, os traballadores sanitarios maiores de 45 anos non están obrigados a acreditar o perfil lingüístico requirido. Pero niso temos unha vantaxe. A idade media dos traballadores sanitarios é de 55 anos. Por tanto, dentro de cinco ou dez anos vanse a xubilar moitos, e si no seu lugar ponse persoal bilingüe, xa está, conseguiu que Osakidetza se euskaldunice á metade.

Entón, coas novas xeracións, vaise a euskaldunizar Osakidetza de seu?

Virán os traballadores euskaldunes, pero se a lingua de traballo é o castelán, como o azucre no café, eles tamén se fundirán nun ambiente erdaldun.

Como euskaldunizar entón o ambiente?

Os resultados das probas complementarias hai que empezar a envialos en eúscaro. As aplicacións informáticas poranse en eúscaro, a formación impartirase en eúscaro e posteriormente crearanse circuítos en eúscaro. É dicir, a partir da primeira atención, deberíanse crear cotas bilingües. Si nun pobo a metade da poboación desexa atención sanitaria en eúscaro, as cotas serán os euskaldunes. Aos poucos os pacientes vascos deberían ser canalizados a estes médicos. A continuación, identificar, capacitar e introducir no circuíto aos especialistas vascos. As relacións orais e escritas nestes circuítos serían en eúscaro.

Dis que é unha cuestión de vontade.

A vós tamén? Osakidetza ten a responsabilidade, si, pero é curioso que a xente non pide atención sanitaria en eúscaro.

As queixas dirixíronse á atención oral?

Como máximo. Na normalización do eúscaro déronse pasos importantes na educación, nos medios de comunicación... Conseguimos eses ámbitos. Tamén na administración pública, lentamente, pero en moitos concellos os traballadores son bilingües. Na atención sanitaria, con todo, ninguén di nada a pesar de ser euskaltzale e recibir a análise da saúde en castelán.

Cre que o eúscaro fallou neste campo?

A sanidade para o eúscaro é totalmente descoñecida. Non coñecen Osakidetza, como se constrúe, a organización interna... É algo que non pode ser atravesado ou esquecido, e non saben como comportarse, ou así o vexo eu.

O persoal sanitario dispón da OEE Instituto de Euskaldunización de Saúde.

Fundouse fai 30 anos. Máis que unha reivindicación, a asociación creou un corpus. Sesións clínicas, linguaxe técnica, guías... Iso está formado, non debería empezar de cero. Trátase de que iso fágase realidade, de que se utilice o que se creou.

Débese aos recortes?

Por suposto. É lóxico pensar que moitos dos substitutos son máis novos e que poden ser euskaldunes. Os maiores deberían retirarse e os mozos entrar. Imos en dirección contraria. O xefe de Recursos Humanos de Osakidetza e os sindicatos médicos han asinado o atraso da xubilación dos médicos até os 67 anos. Iso non axuda nada. Ademais, si non hai recursos...

Que pasos deberían darse para cambiar a situación?

Osakidetza, ou presente ou non fai nada. Si empézase a queixar, conseguirase. Pero a xente ten que pedilo. Encher os ambulatorios, polos en fila e queixarse. Hoxe en día, a través das tecnoloxías, temos moitas posibilidades de mobilizarnos, o concepto de militancia cambiou. Temos Facebook, Twitter, whatsapp, e-mail... Podemos difundir as mensaxes de forma moi rápida. Si sábese a quen e como corrixir unha queixa en Osakidetza ou en Osasunbidea, é fácil. Como solicitar ecografías en eúscaro? Bo, pois eu teño o texto, con indicación das leis. Cortar, pegar e acudir ao meu centro de saúde. Abride a porta, formade unha cadea.

Para iso será necesario contar cun equipo motor.

Necesitamos iniciativas que xurdan do pobo. Hai que crear unha nova institución que sirva de ponte entre o mundo da cultura vasca e a sanidade. Contaría co asesoramento de médicos e xuristas da OEE.

Osakidetza faría caso?

Asustaríase. Si, de verdade. A xente aínda non o pediu. En Aramaio pedimos ecografías e obtivémolas. Por que non noutros pobos? Empezo a pedirllo. Pensade no que se pode conseguir en calquera outro país se tres ou catro profesionais da saúde demándano xunto á cidadanía. Facer, sacar unha foto e enviala á prensa. Difundilo polas redes sociais. Solicítao. Pódese facer nun dicir amén si hai vontade.

Vostede dixo: “Si euskaldunizáramos a sanidade, salvariamos o eúscaro”.

A saúde é a clave. Conseguímolo en educación e nos medios de comunicación. Pensade agora que en todos os centros de saúde e hospitais a lingua de traballo é o eúscaro e que todo o servizo ofrécese en eúscaro. O idioma que se practica no hospital non se perde. Nin aquí nin en ningún sitio: o que é a lingua de traballo dos traballadores sanitarios non desaparece. Temos que conquistar ese espazo e euskaldunizarlo por completo. De dereito e de calidade. A clave está en conseguir a historia clínica en eúscaro. E a clave é que a cidadanía a pida. Para iso, necesitamos traballo comunitario e organización. Sempre foi así no mundo do eúscaro. Fíxache que as ikastolas xurdiron de cero, en contra da lei. Agora temos a lei da nosa parte.