Nacemento 16 de xuño de 1822. Simón Bolívar, Libertador de Sudamérica, entrou triunfalmente na cidade de Ecuador. De entre a multitude, unha moza lanzoulle unha coroa de rosas e de loureiro e axustou o seu tiro, pois o ramallete chegou aos brazos de Bolívar. Foi a primeira vez que se cruzaron Bolívar e Manuela Sáenz Aizpuru. A segunda vez, o liberador, pensando naquel primeiro encontro, dixo a Manuel: “Señora, si os meus soldados tivesen a habilidade de disparar que ti tes, xa gañariamos a guerra a España”. A partir de entón, e até a morte de Bolívar (1830), Manuela converteríase na súa parella, tanto en guerra como en amor.

O pai de Manuel, o burgués Simón Sáenz Vergara, casou en 1781 coa rica herdeira biscaíña Juana María do Campo Larraondo. Anos máis tarde tivo un romance coa criolla Joaquín de Aizpuru e en 1797 naceu en Quito Manuela Sáenz Aizpuru. A nai faleceu ao dar a luz, mentres que outras fontes consultadas aseguran que faleceu cando o neno tiña dous anos de idade. A madrastra, excluída pola súa condición de bastarda, foi acollida no convento de Santa Catalina de Quito.

Aos 17 anos escapouse do convento, pero pouco sábese do suceso e nin sequera Manuela interesouse por dar detalles do sucedido; parece que Fausto D’Elhuyar, sobriño de Juan José Elhuyar e fillo de Fausto Elhuyar, seduciu e abandonouna inmediatamente. En 1817, aos 20 anos, casou co multimillonario médico inglés James Thorne, ao que o seu pai concertara previamente. Pero isto non lle parou á hora de ir á pelexa con Bolívar.

O 25 de setembro de 1828 os inimigos de Bolívar achegáronse ao Palacio de San Carlos (Santa Fe de Bogotá, Colombia) co obxectivo de matar ao líder. Manuela decatouse das súas intencións e conseguiu entreter aos agresores. A Bolívar deulle a oportunidade de escapar da xanela e, desa maneira, salvoulle a vida. Por iso puxéronlle o sobrenome dA Libertadora do Libertador. Pero iso non quere dicir que Manuela obteña o merecido recoñecemento. Todo o contrario. No Palacio de San Carlos colocouse unha placa en recordo do suceso, pero na inscrición nin sequera cítase o nome de Manuel. Algúns historiadores describírono como un simple complemento romántico á sombra de Bolívar. Outros crearon ao seu ao redor unha lenda sexual escura, condenando as posicións abertas, progresistas e provocadoras de Manuel. Pero grazas ao revisionismo das últimas décadas, publicáronse obras que subliñan o papel de Saenz Aizpuru como heroe da independencia, e que tamén se consideran pioneiros do feminismo suramericano.

Tras a morte de Bolívar, Manuela conseguiu a súa vida vendendo tabaco, traducindo escritos para baleeiros ao inglés e elaborando bordados e caramelos de encarga, ata que morreu de difteria o 23 de novembro de 1856.