Desde o estalido da crise económica, o número de mozos de Hego Euskal Herria que se desprazan ao estranxeiro incrementouse en ao redor dun 43%. En 2012 acudiron 22.300 mozos de entre 18 e 34 anos e a tendencia é á alza. É máis, seguramente é maior a cantidade real, xa que hai quen non dá de baixa no padrón da localidade que deixou de facelo, o que leva a perda de dereitos (posibilidade de subvencións públicas, cotización á pensión, acceso ás vivendas de protección oficial, voto nas eleccións municipais…). O Consello da Mocidade de Euskadi presentou en 2013 o informe Sos gazte: emigración laboral xuvenil, co obxectivo de visibilizar as dificultades que leva a perda destes dereitos e a emigración laboral das persoas novas. Ante as mensaxes que animan aos mozos a saír ao exterior, explicaron o "lado escuro" do fenómeno.

Aínda que a decisión de emigrar pode ser persoal e positiva, desde a institución explicaron que non é de recibo que os mozos se animen a iso, mentres non sexamos capaces de garantir os seus dereitos. A miúdo, o informe conclúe que a precariedade xuvenil segue existindo no novo destino e que corren o risco de perder dereitos como a igualdade, a seguridade ou a liberdade sexual dependendo do país. Tamén destacaron a repercusión social e persoal da morte das mulleres en Euskadi.

No Norte, emigración sistemática

A situación en Ipar Euskal Herria é máis complicada segundo o profesor de Sociología da UPV/EHU Eguzki Urteaga, xa que a emigración dos mozos non acaba coa crise económica. Cada ano uns 8.000 alumnos van a Pau, Toulouse ou París a realizar estudos superiores e moitos non volven porque en Iparralde non atopan un posto de traballo acorde ao apreso. En palabras de Urteaga, solucionar o problema esixe contar cunha universidade tan sólida como propia e que o mercado laboral local teña a capacidade de integrar a estes mozos formados.

Os datos indican que a xeración actual é a máis formada de todos os tempos e son os máis preparados academicamente os primeiros en acudir. Segundo o sociólogo, isto débese a un desequilibrio entre a formación académica dos mozos e a oferta laboral das empresas. Considera que non se inviste suficiente en investigación e desenvolvemento e que a formación dos mozos non se valora correctamente, especialmente no Sur. A organización xuvenil ERNAI engadiu que o problema tamén radica no modelo empresarial das multinacionais, xa que a baixa preparación para cubrir as necesidades diarias dificulta a autogestión e a certidumbre.

O exilio non é malo en si mesmo. Niso coinciden tanto Urteaga como o catro novos que nos contaron a súa experiencia. O problema radica en que as posibilidades de retorno son escasas ou en que a volta supón a miúdo o sacrificio da propia carreira profesional. O catro novos non se arrepinten da decisión tomada, pero falan con desconfianza do seu regreso ao seu país de orixe.

Eneritz Trigueros, en Austria

"Trátannos da mesma maneira que tratamos a estranxeiros"

A duranguesa Eneritz Trigueros marchouse de Durango tras terminar os estudos de arquitectura en decembro do ano pasado, vendo que nesta profesión había unha taxa de desemprego superior ao 50%: “Con 27 anos, necesitaba ter o diñeiro que eu mesmo gañara e deime conta de que a única opción para lograr unha situación laboral estable era ir ao estranxeiro”. Aterrou en Viena e pasou o seu tres primeiros meses nun estudo de arquitectura, oito horas ao día en prácticas, mentres buscaba traballo. Afortunadamente, di, traballa en Linz desde a semana seguinte á finalización das prácticas.

O de Durango confésanos que vivir fóra é difícil. As diferenzas culturais dificultan o día a día e cando as cousas non van ben se nota a falta de apoio dos máis próximos. Di que en Viena hai moitos mozos do sur de Europa, moitos deles en situación precaria. “Un dos principais obstáculos é ser estranxeiro, trátannos da mesma maneira que nós tratamos aos estranxeiros”. Para un aluguer, por exemplo, prefiren un austríaco a el.

De momento non se puxo a pensar no día da volta, xa que considera que ten poucas posibilidades de traballar como arquitecto en Euskal Herria. Pronto cumprirá o seu obxectivo de non pedir diñeiro en casa e ser independente, pero ve complicados outros proxectos vitais. “Non me vexo fixo en ningún sitio, así que a medida que xurdan as oportunidades irei decidindo o futuro”.

Arantzazu Agirre, en Irlanda

"Na situación actual non se pode consolidar o que coñecemos como proxecto de vida durante moitos anos"

A oñatiarra Arantzazu Agirre, tras varios meses sen traballo tras terminar os seus estudos de Educación Infantil e Psicopedagoxía, dirixiuse a unha familia que estaba en busca de au-pair, seguindo un anuncio do xornal. “O meu obxectivo non é traballar así, pero pensei que podía ser unha boa opción, tanto para viaxar como para aprender inglés”. Ve claro que a situación non lle obrigou a tomar unha decisión, senón a aproveitar as oportunidades que se lle presenten en cada momento. A estancia ao aire libre é unha experiencia enriquecedora: “Lonxe dunha contorna familiar e de amigos seguros, estar en novas situacións sempre é positivo, aínda que vivas momentos duros”.

Con todo, cre que a experiencia pode empeorar moito cando a emigración se converte nunha única solución. “A xente é consciente de que ir buscar traballo a outro país non é nada fácil”. Na situación actual, non se pode establecer un proxecto concreto de vida, “polo menos non o que durante moitos anos coñecemos como proxecto de vida por parte da maioría; traballo, fogar, familia…”. Ve moi lonxe estes obxectivos, “imposibles”. Di que toca aproveitar a liberdade de desconexión ata que sexa posible.

Xabier Agirre, na India

"Volverei coa esperanza de que a miña experiencia no estranxeiro axúdeme a atopar traballo"

O donostiarra Xabier Agirre leva dous anos estudando Ciencias Empresariais e Enxeñaría Técnica fose de casa, cunha bolsa do Goberno Vasco. Partiu ao estranxeiro en busca de novas experiencias e un posto de traballo. O primeiro ano pasouno en Indonesia, este ano na India. “Si en Euskal Herria houbese máis oferta de emprego, fose máis difícil tomar a decisión”. Foi a situación a que lle empuxou fóra da habitación, pero non lamentou a decisión tomada.

A empresa vasca Rinder traballa actualmente na India cumprindo todo tipo de obrigacións: mercadotecnia, control de custos, análises de países… O donostiarra ve a India nun momento interesante, cun forte movemento económico, político e social. Aínda que o diñeiro da bolsa non sempre dá para chegar a fin de mes, Agirre afirma que se sentiu cómodo e que tivo a oportunidade de facer varias viaxes. Entre as cousas perdidas, fálanos do dereito a votar, “que non funciona bastante ben”.

O donostiarra arríscase a perder a unha xeración ben formada, e gustaríalle vela máis activa e con máis oportunidades de traballo, segundo informou o Consistorio. Unha vez finalizada a bolsa, o enxeñeiro estará de volta antes de finalizar o ano. Polo que lle contaron amigos e familiares, non cre que as posibilidades de traballo melloren, pero, a pesar diso, mira con optimismo ao futuro. Volverá coa esperanza de que a experiencia adquirida no estranxeiro axúdelle a atopar traballo, “para poder levar a cabo o proxecto de vida aos poucos”.

Melani Zendoia, en Colombia

"A miña situación económica non mellorou nada, ao contrario"

Melani Zendoia, natural de Zarautz, decidiu exiliarse ao ver o panorama laboral tras finalizar os seus estudos. “Ía ser por un tempo, pero cando cheguei a Colombia namoreime do país”, confésanos. É psicólogo e agora “pequeno empresario” dunha panadaría, nun dos barrios máis conflitivos da cidade de Cartaxena de Indias, onde reside. Alí puxo en marcha a panadaría co fin de dar traballo á xente da zona. Aínda por riba, tamén puxo en marcha unha ludoteca para nenos e nenas. De feito, explicounos que os ingresos son moi limitados e os gastos son enormes: “O servizo de saúde é de pago, as escolas públicas son moi modestas e as privadas son totalmente racistas, non hai transporte público, nin auga, e a luz vai dúas ou tres veces por semana. A miña situación económica non mellorou nada, ao contrario”.

Di que, por razóns económicas, ir ao exterior “non é unha solución, senón unha vía de escape”. Zendoia cre que unha política máis axeitada axudaría moito, pero que, mentres tanto, os mozos deben seguir formándose.

Con todo, o zarauztarra non pode ocultar o seu amor por Cartaxena, a pesar de que dixo que é un “odio amoroso constante”. “Este país ten algo marabilloso, todo o que sementas crece. Hai tanto que facer!”. Di que a xente cree en novas ideas e novos proxectos. “En Euskal Herria aos mozos non nos ensinan a innovar, empúxannos a facer o de sempre ante o risco de non ter traballo”. Aínda que máis dura, máis satisfai a vida de Colombia. Por tanto, non volverá polo momento. Non lle gusta mirar a longo prazo, pero no futuro vese inmerso en moitos empregos. Hoxe aquí, mañá alí.