O calendario de mobilizacións anunciado pola maioría dos sindicatos de Osakidetza mantense no mes de xuño. A reunión da mesa sectorial do 15 de setembro era a última oportunidade para resolver o conflito antes do outono, pero o resultado foi todo o contrario: todos os sindicatos levantáronse da mesa e marcháronse, dando por ridículo as ofertas da dirección de Osakidetza. Tres días despois, realizáronse peches de doce horas nos principais hospitais da CAV, mantendo a convocatoria realizada a principios de verán. Así comezou unha serie de mobilizacións que se prolongará si non hai achegamento entre as partes. Polo momento, case se pode dar por seguro que o 4 de outubro celebrarase unha manifestación e os sindicatos reafirmaron o seu chamamento a parar a partir do 30.

O conflito enmárcase nunha serie de medidas impostas polas administracións como consecuencia da crise. O responsable dELA-Osakidetza, Pello Igeregi, resumiu cunhas poucas frases a situación que queren denunciar os sindicatos: “Osakidetza aplicou nos últimos catro anos uns recortes brutais, uns cumprindo ordes en Madrid, outros pola súa conta. A conclusión é que os traballadores perderon ao redor dun 17% do seu poder adquisitivo neste período de tempo. Estimamos que se perderon 3.000 postos de traballo, prolongouse a xornada laboral e incrementouse o número de traballos. Está claro que isto afecto á calidade do servizo. Por último, Osakidetza decidiu en abril parar a convocatoria de Desenvolvemento Profesional”. No cadro da páxina 7 atoparedes unha explicación sobre esta última frase.

Menos diñeiro a casa

Moitos dos recortes que sofre o persoal de Osakidetza son os mesmos que os que sofren o resto de persoal. En canto aos soldos, o Goberno español deulles o primeiro golpe en 2010, con Zapatero á cabeza: Por decreto estableceu unha baixada do 5%. Desde entón, os salarios estiveron conxelados. No caso da CAV, ademais, quitáronselles os complementos para as pensións de Itzarri.

“Itzarri é o plan de pensións do Goberno Vasco”, explica Igeregi, “ata que se quite o 1% dos salarios que viñan de aí. Nun momento dado, Madrid decidiu que non se podía facer un complemento das pensións nas administracións públicas, pero o PNV chegou a un acordo, mediante unha emenda, para poder volver facer esas achegas”. ELA e o resto de sindicatos denuncian que, a pesar de recuperar a autorización, o Goberno Vasco non tivo vontade de volver facer achegas a Itzarri. O curioso é que ELA está en contra do modelo de Itzarri. Tamén LAB, basicamente, “porque é un seguro privado que temos que pagar os traballadores e traballadoras, que quere substituír á Seguridade Social”, explícanos a responsable de Osakidetza dentro do sindicato, Edurne Agirre.

Cantos traballadores necesita Osakidetza?

Osakidetza é a maior empresa do País Vasco (xuridicamente é privada, a pesar de desempeñar unha función pública). Conta con case 26.000 traballadores fixos, de estrutura, digamos. Ningún deles perdeuse nos últimos anos, é un dos argumentos utilizados pola dirección de Osakidetza para responder as denuncias dos sindicatos. “Temos un compromiso firme co emprego público e imos manter cada un deses 26.000 postos de traballo. Ademais, temos a intención de incrementar o persoal”, respondeu Osakidetza á pregunta que fixemos respecto diso. Pola contra, os que están no centro da protesta non son traballadores fixos, senón xornais.

“Hai 25.800 traballadores fixos, pero ademais hai outros miles”, dinos Edurne Agirre, “podemos dicir que o número de traballadores funcionais é duns 32.000”. A diferenza radica nos traballadores en situación de precariedade; nalgúns casos, quen traballaban de seis a nove meses ao ano, substituíndo aos que estaban de baixa ou de vacacións ou reforzando o servizo en determinadas épocas. Utilizámolo no pasado, xa que unha das consecuencias máis graves dos recortes, en palabras dos sindicatos, é contratar cada vez menos traballadores para substitucións. As xornadas que antes eran de nove meses apenas chegan a un mes ou dous, segundo explicou Agirre. E pasou en todas as categorías: médico, enfermeiro…

ELA considera que Osakidetza debería ter unha taxa de temporalidade máxima do 7% e recoñecer que o resto do persoal –estamos a falar de 32.000– é estrutural; se algunha vez se utilizou o seu traballo, é porque hai necesidade. No seu lugar, reducíronse as substitucións e incrementouse a xornada dos traballadores, pasando de 1.592 horas anuais a 1.614. Osakidetza di que os sindicatos non teñen motivos para queixarse, xa que deberían ter en conta cal é o contexto xeral. Amplíase a xornada a todos os funcionarios, non só aos de Osakidetza. Doutra banda, Lakua fai unha comparativa co resto de comunidades do Estado español para reprimir as reivindicacións de quen protestan contra esta protesta. Nalgúns servizos sanitarios incrementouse o número de horas anuais de traballo a 1.650 horas.

3.000 postos de traballo e auditoría de Deloitte

Segundo o cálculo realizado por ELA pola súa conta, acusado de falta de transparencia e retención de datos a Osakidetza, o resultado da redución de substitucións é “a destrución de 3.000 postos de traballo”. Hai aproximadamente un mes coñecéronse os resultados da auditoría da empresa Deloitte a Osakidetza, e o sindicato asegura que confirman os seus cálculos: case 1.500 desapareceron entre 2012 e 2013.

A resposta de Osakidetza é sinxela: se se incrementa a xornada laboral do persoal fixo, é lóxico que haxa menos postos de traballo temporais. Nunha nota de prensa a principios de setembro, en resposta ás denuncias dELA, Osakidetza acusou o sindicato de activar a alarma social. Pello Igeregi non ten ningunha dúbida: “Por suposto que queremos acender a alarma! Queremos un bo sistema de saúde pública, e queremos alertar aos traballadores e á sociedade para que se mobilicen para frear esta destrución”.

Porse a nivel de OCDE

ELA quere un bo sistema de saúde pública para a CAV, e Pello Igeregi cre que polo momento o tivo. “Un tesouro que hai que defender”, nas súas palabras. Pero como? Equiparando o investimento coa media dos países da OCDE. “Iso supón gastar 1.000 millóns de euros máis cada ano, traéndonos ao noso país”. Tamén se acaba de propor en concreto o destino de parte dese diñeiro: Piden a Osakidetza que contrate a 5.000 traballadores fixos máis. “Isto serviría para mellorar os servizos que funcionan en Makal (dentes, saúde mental, ginecología…)”, explica Igeregi, “e tería un custo de 250 millóns de euros. Algunhas excelentes instalacións que non se aproveitan pola tarde poderían aproveitarse e reducir considerablemente as listas de espera”.

A cuestión é con quen se fai a comparación. Igeregi utilizou a OCDE como espello, pero é máis habitual que se mire a outras comunidades autónomas do Estado español cando se quere dimensionar a situación na CAV. A mesma semana, na que se debatía sobre a auditoría de Deloitte, por exemplo, fíxose público un estudo que dicía, entre outras cousas, que Osakidetza está entre os mellores servizos de saúde pública do Estado. Para ELA non é unha comparación válida; para Osakidetza si, non se pode dicir.

Impacto dos recortes na cidadanía

Outro dos grandes servizos do Estado español é o de Juan Luís Uria, presidente da asociación Osalde que traballa a favor do dereito á saúde. Acudimos a el para preguntarlle en que van atopar os cidadáns a situación que van xerar os recortes. Uria manifestou que os recortes "van traer un prexuízo", aínda que opinou que as consecuencias "serán menores do que denuncian os sindicatos". En calquera caso, considérase que a súa convocatoria de mobilizacións está plenamente xustificada no momento en que estamos.

“Está claro que a cidadanía vai notar as consecuencias dos recortes nalgúns ámbitos. Sobre todo, nos principais hospitais. O incumprimento das 5.000 prazas que se cubrían con contratos temporais é grave e levará necesariamente consecuencias. Notarase sobre todo na atención especializada de urxencias, nas listas de espera dalgunhas probas diagnósticas e nas intervencións cirúrxicas”. Iso di Uria. Con todo, mostrouse a favor da prudencia á hora de formular a denuncia.

Pola súa banda, os sindicatos quéixanse de que os recortes diminúan a calidade da atención primaria e non a hospitalaria. A Uría non coincide: “Escoito a representantes dalgúns sindicatos e partidos que todo Osakidetza funciona mal. En Osakidetza funciona mal… o que funciona mal”. En concreto, e volvendo levar a comparación ao marco do Estado español, o presidente de Osalde considera que a calidade da atención primaria é unha das principais razóns polas que Osakidetza está entre os mellores sistemas. É máis, a pesar de que se deixaron de facer algunhas substitucións, a situación mellorou algo grazas á implantación da receita electrónica. “Sobre todo as enfermeiras, e en menor medida os médicos, teñen máis tempo para outras tarefas”.

Osalde quere posicións máis flexibles

Falamos con Juan Luís Uria antes da mesa sectorial do 15 de setembro. Das súas palabras podemos deducir que o resultado da reunión non lle sorprendeu: “Hai anos que non se negocia nada. Os sindicatos puxeron sobre a mesa a política ‘todo ou nada’: se non me devolves os dereitos históricos que perdemos, vou á folga. Non llos vou a dar, contesta Osakidetza. E os sindicatos levántanse da mesa”.

Levántanse. Acabamos de dicir: Cualificaron de ridículas as ofertas de Osakidetza e, sobre todo, unha: Compromiso da dirección da creación de 60 novos postos de traballo. “Vexo o futuro con escuridade”, di Uria, desolada. “Hoxe en día as autoridades institucionais priorizan a loita contra o déficit, cando en tempos de crises deberían facer o contrario: investir máis en sanidade pública, un dos alicerces da cohesión social, xunto coa educación e a protección social”. De momento están nas antípodas as posicións de Osakidetza e dos sindicatos, pero Osalde di que hai un espazo para a negociación: a empresa debería ofrecer incentivos para os traballadores (diñeiro, formación, recoñecemento do traballo…) e os sindicatos deberían sentar a falar diso, sen abandonar a loita pola recuperación dos dereitos históricos.

Epílogo

Casualidade. Antes de realizar os últimos retoques á reportaxe, foi no ambulatorio da localidade onde se asinou o texto, sacando sangue para a análise. Ao notar unha punzada no brazo, preguntou á enfermeira: “Miren, que tal traballando?”. “Pois, estás a velo, estamos dous onde se necesitaban tres”. Á saída, o xornalista decatouse de que dous de cada tres empregados de recepción levan unha camiseta coa lenda "sen restricións". Chega un outono longo.