Máis que hai pouco, os mozos de Orio terán como referencia aos seus compatriotas Jorge Oteiza ou Benito Lertxundi, que son o patrimonio da localidade. De feito, no desenvolvemento deste proxecto lembrouse en varias ocasións esta expresión do escultor oriotarra: “O que crea algo novo faio como un remeiro, avanza, pero de costas, mirando atrás, ao pasado. Traballa o seu novo camiño mirando cara atrás”. A análise e o debate do que se estaba facendo na educación supuxo a necesidade do Curriculum de Orio, xa que as conclusións extraídas das xornadas O3ten.HSN celebradas en 2010 foron a necesidade de canalizar as relacións entre os diferentes axentes da localidade e de desenvolver o carácter de Orio a través dun currículo que xurdiu do pobo. O obxectivo é achegar ao Curriculum Vasco.

A propia frase de Oteiza revela algunhas das características que influíron no carácter dos oriotarras: o remo e o mar. De face ao currículo, na área de Humanidades e Ciencias Sociais analizouse e integrado a relación entre Orio e o mar. “Orio, como pobo que vive na costa, deunos moita rabia, mar, pesca, estaleiros, remo, caseríos… e non digamos nada da súa cultura marítima, da súa creatividade, das súas tradicións, das súas historias”, explica Eli Urdangarin, representante da Ikastola do Curriculum de Orio. Por iso, preténdese dar a coñecer aos alumnos as características básicas e a diversidade da contorna física da localidade, así como os cambios económicos, sociais e culturais que leva a súa estancia na costa. Sendo un pobo flotante, saben os máis pequenos de Orio, por exemplo, por que hai unhas décadas había tantos barcos no porto e tan poucos hoxe en día?

Con todo, non queren facer o ensino de calquera xeito e cando se presentou o traballo de recompilación para definir as características dos e as oriotarras, no mes de xuño destacaron o traballo a favor da igualdade de mulleres e homes nas Ciencias Sociais. Explicaron que hai que destacar para porse á altura dos demais e lembraron as figuras dos repartidores de leite, dos mercadores e dos rederas.

Na recollida de información distinguíronse outras dúas áreas: Ciencias da Natureza e da Saúde e Educación Musical. En canto á primeira, trátase de analizar a biodiversidade da localidade, a saúde, a hixiene e a alimentación, o impacto da poboación na contorna e o camiño cara ao desenvolvemento sostible. En canto á música, parécelles interesante elaborar unha lista de vinte cancións que fusionan aos oriotarras, coñecer a historia da música e coñecer as danzas.

Euskaldunes conscientes

As persoas que traballan a favor do currículo saben que os nenos e nenas do pobo dificilmente terán problemas para aprender e practicar euskera, xa que Orio é o “respirador do eúscaro”. En consecuencia, teñen outros retos. Queren manter a riqueza da linguaxe do pobo, xa que o modo de vida de outrora deixou no pobo unha serie de palabras que aos poucos se van perdendo, moitas delas ligadas ao mar e á construción naval. A literatura local tamén lles acompañará.

Os membros de Orioko Curriculum-Sortzen quixeron influír na actitude dos máis novos e tiveron claro que teñen que crear falantes conscientes de eúscaro. “Temos que exportar a Euskal Herria a persoas vascoparlantes de calidade”, sinalaron na presentación ante a cidadanía.

Participación cidadá

Fronte a este tipo de proxectos adoita darse a posibilidade de delegar a decisión e a redacción dos contidos nun grupo de expertos, pero en Orio traballaron “expertos” e “expertos” locais. “Á hora de confeccionar o Curriculum de Orio, os axentes locais teñen moito que dicir. Nun documento pedagóxico que recolle o carácter do pobo, os centros escolares da localidade son unha parte importante. Queremos espertar a conciencia de que a educación é algo entre o colexio e o pobo”, di Urdangarin.

Por iso, aproveitaron as fontes de información que teñen na localidade para buscar os elementos que desenvolveron a personalidade. Un dos eixos foi revístaa local Karkara, que na súa presentación sinalaron que se trata dun tesouro de referencia na localidade. En Internet e nas entrevistas do proxecto Ahotsak tamén se puideron atopar gran cantidade de material.

Pero a proximidade coa cidadanía foi maior grazas ás conversacións en directo con algúns deles. María Sagrario Miralles, por exemplo, achegou a Curriculum e aos oriotarras as experiencias vividas pola súa avoa na escola infantil María Mestra durante o franquismo. Pola súa banda, “Danbolin” de Patxi Olid falou sobre música, euskera, guerra, cogomelos, etc. Por último, recolleron as palabras de Martín Lizaso. Estas entrevistas servirán como material complementario.

Na recollida de datos, como se dixo, contaron coa colaboración de numerosos axentes da localidade. Os membros dos grupos que o ano pasado asinaron o Acordo Xitano encargáronse de recompilar información, convertendo aos axentes e á cidadanía en “suxeitos activos”. Son axentes de todas as áreas: Municipais, deportivas, culturais, escolares, Etxeluze Gaztetxekoak, Txurrumuski Aisialdi Taldea, Herrio Natur Taldea, Harribil Dantza Taldea, Danbolin Musika Eskola…

Ou representantes do Gaztetxe, do grupo Saltxerak e da Escola da Experiencia, por exemplo, reuníronse o pasado mes de marzo no faladoiro de almorzos para falar de coeducación. Falaron sobre a igualdade entre homes e mulleres, sobre o mundo laboral, sobre a educación recibida polas diferentes xeracións, sobre as festas, etc.

Achega dos centros

Grazas ao traballo de todos eles, os informes informativos que finalizaron o curso pasado foron postos a disposición dos centros en setembro (Orioko Herri Ikastola e Zaragueta Herri Eskola), segundo explicou Urdangarin, “para que os profesores os lean e fagan as súas achegas”. Este mes de decembro pecharase o prazo para iso e “despois, seguindo co proceso participativo, finalizarase a fase actual con conferencias, mesas redondas, faladoiros de café e unha última mirada a todo o material”. Entón comezarán a redactar o Curriculum de Orio.

O novo proxecto aínda non ten unha data concreta para a súa posta en marcha nas aulas, pero se sabe que se aplicará en Primaria e Secundaria, e prevese traballalo a través de actividades e accións específicas.

Con todo, a intención de reforzar os coñecementos sobre o país foi aos poucos entrando nas aulas nos últimos cursos. “A misión da Ikastola foi axudar a chegar aos alumnos, pais e profesores, informando das actividades organizadas e fomentando a participación”, explicou o representante da Ikastola Curricular de Orio. Por exemplo, no último curso, a acción que se realizou un sábado foi introducida nas horas lectivas: “Os alumnos e profesores dos dous centros foron os protagonistas dunha acción: pintaron unhas columnas do pobo, representando coñecementos sobre Orio”. As columnas grises baixo a autoestrada desde entón teñen unha cor azul, verde e amarelo, e aí están as baleas, os montes dos pobos e as palabras toponímicas.

A incorporación do currículo ás aulas supón a materialización do proxecto, pero non a culminación, xa que o carácter da localidade está ligado aos acontecementos cotiáns e require actualizacións. Así conseguirán o obxectivo: “Que ao finalizar os estudos de Orio, as e os mozos teñan un coñecemento alimentado nas tradicións, costumes, relatos, cancións populares, convivencia e interacción directa co medio ambiente”.