Os galeses votaron a favor do "non" no referendo de Escocia: O 21% dos escoceses estaba a favor do "si", o 64% en contra e o resto en dúbida. Gales non é Cataluña, sen dúbida, nin Euskal Herria. A pesar de que mantivo a súa lingua propia con forza en comparación con Escocia, nas reivindicacións políticas van moi por detrás. Pero o tráxico escocés tamén sacudiu aquí.

As institucións que miden a opinión dos cidadáns –o estatal Your Gov, a universidade de Cardiff...– demostraron que desde maio se multiplicaron os partidarios de que tanto Escocia como Gales logren a independencia. A posición do independentismo, que se limitou a un 10%, aumentou até o 17% en setembro.

Os nacionalistas galeses están satisfeitos co visto estes meses. O escritor escocés Angharad Tomos, que foi entrevistado por The Guardian, participou na campaña que se celebrou. “Foi marabilloso. Estiven con grupos de mulleres, falei con xente nova, os debates foron enxeñosos e creativos. Algo grande está a suceder (...) En Gales vai pasar moito tempo, cumprín os 50 anos, pero quizá vexa a independencia”.

Tomás coñece os argumentos contra a soberanía de Gales: que é un país demasiado débil para desenvolverse só, demasiado pequeno para Europa, demasiado confundido con Inglaterra como na economía como nas infraestruturas e que a xente non ten fame de independencia. “Pero somos pobres non por falta de recursos naturais senón porque Westminster sempre manda sobre nós e contra nós. Hai moita xente que ten que recorrer aos bancos de alimentos, nunca pensei que chegariamos a iso. Hai tanto paro que a xente nova desespérase e márchase”.

O tema do autogoberno e a soberanía levou aos escoceses ás conversacións e afectou especialmente ao partido nacionalista Plaid Cymru. Si este atrasara a independencia nos seus escritos, tivo que retirar rapidamente os pos ás súas estratexias.

A presidenta de Plaid Cymru, Leanne Wood, participou na campaña a favor do si en Escocia. Recoñece aos xornalistas que volveu da viaxe sorprendida. Por unha banda, emocionado polo grao de controversia que atopou. Cando os cidadáns de todo o Oeste escapáronselle á política, en Escocia atopou a cidadáns informados sobre o referendo e que querían opinar, como taxistas aos servidores de aloxamento.

Pero Wood tamén se volveu tolo cos elementos do debate en Escocia.É dicir, que á hora de decidir a opción, os cidadáns non están a pensar na moeda que deberían ter coa independencia ou no lugar que lle vai a ocupar a Unión Europea tanto como nos impostos das vivendas, os servizos sociais, etc.

“Participei coa campaña Radical Independence nun mitin no que os traballadores do porto falaban dos dereitos dos traballadores, dos salarios dignos e do emprego. Darasche conta de que no Parlamento de Westminster hai tempo que non se menciona isto”. Leanne Wood sempre se presentou como socialista e republicana. En 2004 nos parlamentos de Gales referiuse á raíña Elizabeth II coa lema “Mrs. Foi expulsado da sala por chamar "Windsor".

Con 641 castelos de servente

O economista galés Gerald Holtham sinalou a diferenza principal a Katrin Bennhold, que estivo preguntando ao New York Times polo contaxio entre ambos os países (“As Scots Weigh Independence, Wales Takes Note”): “Facemos un cuarto de buraco na nosa economía”. É dicir, o Goberno de Gales gasta 30.000 millóns de libras ao ano e non recada máis de 17.000 millóns de libras ao ano en impostos. Lonxe do argumento que os independentistas levantaron con orgullo en Escocia: O 60% do petróleo que ten Europa está no noso ámbito.

En realidade, Gales si estaba en condicións de utilizar este argumento a principios do século XX, xa que a siderurgia que facía tan poderosa a Gran Bretaña quentábase en parte polo carbón de aquí. Hai xusto un século, en 1913, o carboeiro tivo o seu ano máis frutífero: Os preto de 233.000 mineiros galeses conseguiron extraer 5 millóns de toneladas de terra. Aínda hoxe serían 233.000 empregos, e Gales ten tres millóns de habitantes. Pero chegou a gran crise de 1929 e comezou o declive. Na década de 1980, Tatcher deulle o remate.

Por iso di Peter Florence, responsable das xornadas literarias Hai de Gales: “Chegamos cen anos demasiado tarde. Si fose escocés votaría a favor, pero aquí non podemos pagar con claridade ser independente”. En cambio, ao xornalista dille un empresario nacionalista chamado Mr. Price: “Xusto ao revés, Gales é pobre porque non é independente. Pero aínda non chegou o día. Gales debe aprender primeiro a ser nación”.

Gales é un país conquistado, dominado polo exército inglés en 1282. Escocia, pola súa banda, sempre pode reivindicar que o seu Parlamento votou hai tres séculos, aínda que se vexa obrigado a facelo, e que se reúna con Inglaterra. Pola contra, Gales perdeu hai sete séculos e medio as súas leis propias, a escola, a igrexa e todo o que puidese separarse de Inglaterra. A famosa bandeira de Union Jack ten as cores de Escocia, nin o cheiro do dragón de Gales.

“Somos a primeira colonia inglesa”, din os nacionalistas. Do mesmo xeito que ocorre nas colonias, as infraestruturas tamén están organizadas aquí para a metrópoli, as autoestradas, trens e estradas principais unen cada rexión de Gales de oeste a leste, non están organizadas de norte a sur.

Os castelos de Gales cativan aos turistas. Precisamente, son testemuñas da dependencia, segundo Richard Wyn Jones, que imparte docencia na universidade de Cardiff: “Gales ten 641 castelos, imos ser a nación que máis dura ocupación militar sufriu en Europa. Agora temos que facer o camiño para liberar os nosos cerebros. Quizá neste século, ou na nosa xeración, sexamos independentes. Temos que estar preparados”.

A subordinación parecía completa: No referendo de 1979, os galeses dixeron que non á autonomía. Despois de que os escoceses os obtivesen, en 1997, Gales tamén dixo que si.Volverá ser mobilizado pola locomotora escocesa?