Sempre estás a facer cousas novas. Que é o que che leva dun traballo a outro?

Creo que sempre recorrín ao que me interesa saber no momento. Con todo, teño a sensación de que sempre me ocupei do mesmo tema, pero desde puntos de vista diferentes: comunicación e cultura. No doutoramento falei dos retos das novas tecnoloxías, fixen un posgrao en Cultura Vasca, tamén no campo da creación de guións… Noutro tempo compraba mesmo as normas de Euskaltzaindia! O que me gusta da comunicación é contar historias. Gustaríame ser historietista. E tamén me encanta a ciencia ficción.Ao xuntarche tes cultura, comunicación e ciencia ficción, o que salgue é o ámbito das novas tecnoloxías da comunicación, e iso é o que máis me interesa agora.

Traballou en moitos medios de comunicación.

Con Orio Produkzioak traballei desde o principio no programa Mihiluze, durante cinco anos. Antes diso traballara en diversos pequenos medios de comunicación locais de Navarra: Esan-Erran, nas radios Beleixe e Aralar, así como nas revistas Nabarra, Zazpika e Artez. De todos os xeitos, o meu primeiro traballo foi no teletexto de ETB. Traducía as noticias e adaptaríaas ao formato. Sen parar. Unhas 50 noticias ao día, como os churros. Foi bastante freaky. Ao principio era bonito, pero cando chegou o momento no que vin que xa non estaba a aprender nada. Como me aburría, empecei a ver documentais mentres traballaba. Especialmente os australianos.

E deixando o teletexto a Australia?

Si, iso é. Leveime o que gañei o ano pasado, o subsidio de desemprego e todo, e funme alí a viaxar e a coñecer á xente. Pasei alí seis meses. Creo que foi a mellor decisión que tomei na miña vida. Foi unha viaxe no que puiden mirarme desde fóra, tanto a min mesmo como ao meu pobo.

E de alí a Seattle (EEUU)? Por que?

Por amor. Fun coa parella que coñecín en Australia. Estiven na universidade aprendendo inglés e cando terminou a historia de amor volvín a casa, co corazón esnaquizado, para volver empezar de cero, como sempre. Traballei en varias fábricas e en varias radios e despois veu o salto á televisión. O meu primeiro traballo foi en telefilme no Palacio dos Espellos, axudante de produción. Aí aprendín como se fai unha película. Logo empecei a estudar guion. Todo está no mesmo cubo de Rubik. Despois de tocar no programa Euskal Kantuen GAUA, pasei a Mihiluze. Un traballo incrible, pero moi bonito. Un equipo moi bo e moi contento con Kike Amonarriz e Ilaski Serrano. Kike é un fenómeno. Unha persoa moi intelixente e humilde, sabe traballar a lume de biqueira coa xente… Eu quéroo moitísimo. Levanta Kike!

E como foi o cambio da televisión a Reno?

Acabei o ciclo e pouco despois envioume a miña irmá información dunha bolsa para o Centro de Estudos Vascos de Reno. Vendo que cumpría todos os requisitos, presentei un proxecto, aceptáronme e funme. Ao principio pensei en falar da fuga de cerebros, pero, se tiña que dedicarme durante catro anos a algo, preferiría partir desde un punto de vista positivo. Algo innovador, transformador. E foi entón cando atopei aquí en Pamplona un grupo tan raro, que realmente estaba moi integrado nas redes sociais, que utilizaban un discurso moi experto nas tecnoloxías da comunicación e en Estados Unidos: Grupo #NASF. A súa investigación antropolóxica é a esencia da tese que agora vou ler.

Que é exactamente #NASF?

Un grupo de emprendedores navarros que tiveron contacto con San Francisco na súa orixe. De aí o nome. É un grupo bastante especial. Alí hai políticos, xornalistas, empresarios, emprendedores… Por moitos indicios, en 2008 percibiuse un cambio. Observaron que as empresas comezaban a caer e que o plan Moderna, elaborado polo Goberno de Navarra, non se axustaba á situación. Ademais, ese plan era moi excluínte desde a súa creación e deixaba fóra mesmo ás persoas que habitualmente lle acompañaban a UPN, é dicir, á xente do pp ou de CDN, por exemplo. Santiago Cervera pertence ao grupo Cervera e tamén teñen relación co eurodiputado do pp Pablo Zalba, un do catro imputados. Os membros do #NASF son profesionais altamente cualificados. Para 2010, por exemplo, algúns membros deste grupo xa realizaran masters ao redor destes temas. Ademais, están ben situados na sociedade e teñen información de primeiro nivel. Ven claro que hai que aprender a sacar partido ás novas tecnoloxías canto antes. Saber usar ben non é suficiente. Isto é fundamental. Do mesmo xeito que no seu día a imprenta cambiou o mundo, Internet provocou cambios enormes en nós, na nosa economía, na nosa forma de aprender, nas nosas relacións…

A través destas inquietudes, dezaseis activistas desprazáronse a San Francisco para coñecer as súas experiencias e o ambiente que alí se vivía. Querían coñecer a narrativa dos negocios innovadores, o seu modelo de facer as cousas, para pór en marcha aquí unha nova iniciativa. É unha idea moi valente. Fixeron moitas visitas a Silicon Valley: Facebook, Twitter, Stanford University… e o máis importante: Ideo. É unha empresa de deseño. Deseñan estratexias de transformación. Para iso contan cun modelo, Human Centered Design. Á fin e ao cabo, é un método baseado en pequenos grupos de traballo para levar as cousas adiante. Os membros da empresa e os traballadores reúnense frecuentemente se se unen ao proxecto, descártase. Teñen un modelo, ao parecer, moi dinámico e orgánico, e aquí, dalgunha maneira, quixeron polo en marcha, sen cobrar nada. Para iso, organizan “super martes” e “super venres”, entre outras iniciativas. Estas sesións permiten a todo o mundo presentar as súas ideas de negocio, proxectos, etc.

A crise tampouco axuda demasiado…

O plan Moderna conta con SODENA, Sociedade para o Desenvolvemento de Navarra, que ten diñeiro. Obtivera un gran crédito de Europa e iso non se moveu. Hai moita xente empeñada en adaptarse ás novas situacións e ademais hai diñeiro, pero desde o Goberno todo é pór trabas, todo é pedir selos e garantías.

Como miran desde o Goberno a estes emprendedores?

De esguello. Son membros dunha elite emerxente e non se pode dicir que non lles fagan caso. Hai certo feedback, porque SODENA fixo algunhas cousas con eles.

Hoxe temos modelos anticuados?

Non me atrevo a dicilo exactamente sen investigar, pero eles pensan que todo é moi lento, que non hai comunicación entre institucións e emprendedores e que todo se alarga moitísimo cando se pon en marcha un novo proxecto. A maioría dos proxectos presentados en #NASF son plataformas dixitais e este mercado é moi dinámico. Moi rápido.

A súa proposta consiste, por tanto, en dar unha nova volta ao capitalismo. Súmasche a iso?

Euskal Herria viviu no capitalismo desde que empezou a expandirse en Europa. Por iso adaptámonos tan ben. Os vascos somos capitalistas ben adaptados. Non creo que sexa decisivo seguir fose ou dentro do capitalismo, creo que é cuestión de velocidade. Temos que decidir a velocidade desexada e a que podemos, para adquirir as ferramentas e cualificaciones necesarias para avanzar. Sei que é moi duro dicir isto en Euskal Herria. Lin “O capitalismo quéimase” nun muro neste camiño. Ben, pero ao mesmo tempo temos que ter en conta que a marihuana que se queima é transxénica, por exemplo. Sacar a toda a sociedade do sistema capitalista é moi difícil, por non dicir imposible.

Eu tamén estou a favor do decrecimiento. E por iso creo que as tecnoloxías nos poden axudar a facer as cousas doutra maneira. Non existen contradicións. Ademais, o consumo non é só comprar cousas, tamén se consome cultura, información, arte, pensamento… Hai que dar ese salto canto antes e en Navarra estes déronse conta diso máis rápido que outros.

É un obstáculo estar en España neste sentido?

Eu creo que si. Agora, por exemplo, o RISD (Rexional Intelligence Smart Development) é o método utilizado para a obtención de axudas europeas e fondos estruturais, é dicir, o desenvolvemento rexional intelixente. O que din é que os países deberían unirse con países como eles para que todos apóiense mutuamente. Por exemplo para nós, para o País Vasco, sería interesante unha conexión transpirenaica con Aquitania e cara a Cataluña, porque estes países están moito máis avanzados en innovación que España e o sur de Francia. Trataríase de relacións económicas. Sería como xogar nesta liga cos que están ao teu nivel.

Así que Navarra está a perder o tempo?

Na primeira parte da tese realicei un estudo case xornalístico da estratexia Moderna para saber que é: unha fundación privada que está a xestionar toda a estratexia de aquí até 2030. Estamos inmersos nunha estrutura tremenda, sen apenas saber nada. Normalmente, os xornalistas non temos a posibilidade de facer unha análise longo e profundo diso, e eu si o tiven neste traballo.Podo dicir que tiven a oportunidade de ver a imaxe real de Navarra.

E cal é a sensación principal? Chiringuitismo?

Chiringuitismo doloroso, ademais, porque hai diñeiro.

Que conclusións sacou persoalmente desta exhaustiva investigación?

A curiosidade é moi boa. Queiramos ou non, que vivimos nun sistema e, a favor e en contra, ou que para tomar o camiño central, temos que coñecer a nosa realidade e para iso hai que ler, aprender idiomas, saber moito. Ademais, no meu capítulo favorito hei examinado a forza das palabras. O poder das frases que se repiten. Centos de veces máis do que podemos imaxinar.

Doutra banda, foi bonito para min xuntarme, escoitar e aprender de xente que superou os prexuízos e que normalmente non estaría. Non se perde nada por falar. Ademais, Navarra xa non ten case nada que perder, está tocada!

Volverá a Estados Unidos en novembro para presentar a súa tese. Durante estes catro anos atopáchesche moi a gusto alí, non é así?

Si. Alí hai diversidade e a xente comparte cos demais as características das súas culturas. Son moi afeccionado aos Estados Unidos e, ademais, sempre me trataron moi ben.

E despois?

Non se que me traerá a vida. Estiven catro anos en Reno cunha bolsa. Era diñeiro público e aprendín moito en métodos e en moitos aspectos. Agora sinto que tería que ofrecer todo iso á sociedade.