Ante esta profunda crise que estamos a padecer, máis dun pensador está a reflexionar sobre se serán as últimas respiracións deste sistema. Os que pensan así non son nin os primeiros nin os últimos. E é que, ademais, o capitalismo fíxoo de forma obxectiva, no século XIX, pensadores como David Ricardo ou Karl Marx tentaron demostrar que tamén Keynes estaba preocupado polo futuro do capitalismo e expuxo medidas para a supervivencia do sistema. Con todo, entre todos, chama a atención o ex presidente de Harvard e logo o xefe do Tesouro con Clinton, o señor Lawrence Summers, cando pregunta que ocorrería si o capitalismo non se pode reformar. A maior diferenza co resto de Summers é que se cobra 135.000 euros por cada conferencia; despois de cobrar todo iso pódese dicir calquera cousa, non lector?

De feito, as taxas de crecemento dos últimos anos están a ser moi modestas, tanto en Xapón como na Unión Europea (UE), desde o inicio da contracción. Fixéronse esforzos para que as economías crezan, pero non o están sendo. Os tipos de interese non se poden baixar máis porque están ao redor de cero. A economía parece estar inmersa nun profundo estancamento e as medidas convencionais non están a afectar, sobre todo, á UE. Algo similar ocorre no Estado español, onde se prevén taxas de crecemento máis baixas a curto prazo.

Os motivos desta profunda quietud son catro: 1) En tres décadas as taxas de beneficios foron decrecentes. 2) Nos últimos trece anos a produtividade do traballo non aumentou ou sofre recesión. 3) A redución da demanda interna mantívose en parte mediante créditos desde 1980; e 4) a caída do investimento produtivo a partir de 2001, a pesar dos numerosos incentivos que se deron, tanto con Greesp como con Bernanke. Summers non ten en conta a evolución da poboación e o estiaje da innovación.

E como saír de tan longo repouso? Algúns neoliberais afirman que a solución é a “austeridade expansiva”, porque desta maneira sentarán as bases para un crecemento único e duradeiro; a austeridade non debilita o crecemento, senón todo o contrario. Outros opinan que a causa do crecemento débil é que o Goberno fixo unha xestión equivocada da débeda e que, entre outras cousas, farán dúas propostas: 1) Baixar os impostos sobre as empresas e 2) aliviar a carga económica do Estado.

Noutro lado, estaría a proposta de Paul Krugman. Este economista non prevé a eficacia da política monetaria, xa que se utilizou suficiente con resultados despreciables. Por iso ten toda a esperanza nunha boa xestión orzamentaria. E é que os gobernos deberían gastar máis, sobre todo en investimentos públicos, porque os investimentos privados están cortados ou desviadas.

Os investimentos privados non están estancadas pola falta de aforro. De feito, as grandes empresas non financeiras teñen moito diñeiro: 2,8 billóns de dólares. Con todo, a maior parte dese diñeiro destínano á compra de accións, non a investimentos reais. Os activos inmateriais destas empresas (marcas, patentes...) representaban en 1970 o cinco por cento do seu valor, e na actualidade elevouse ao 60 por cento.

En definitiva, os investimentos financeiros alteran a repartición da renda e a riqueza, en detrimento de os pobres, e a economía real segue estancada. Esa é a achega do capitalismo financeiro!

E, con todo, é difícil detectar signos de decadencia do capitalismo.