Entzun arren, San Fermin, zu ez zaitugu patroi
Tolosa (Galia), 250. Saturnino misiolari erromatarra Akitaniara iritsi zen Grazio eta Dezioren kontsulgo urteetan. Fede kristaua hedatzeko predikatzen aritu zen Galian, Pirinioetan eta Iberiar penintsularen iparraldean, eta Tolosako lehen gotzaina izan zen, handik urte gutxira, 257. urte inguruan, paganoek martirizatuta hil zen arte. Horixe diote behintzat Surioaren Agiriek; beste iturri batzuek, San Saturninoren agiriek esaterako, predikaria K.o. I. mendean bizi izan zela diote.
Tradizio kristauaren arabera, Tolosako apezpikua zela Saturnino Iruñera joan zen Honesto laguntzailearekin batera. Gaur egun San Saturnino eliza dagoen tokian Diana jainkosari eskainirako tenplua omen zegoen orduan, eta parean, ur putzu bat. Honestok, Saturninok eta haien jarraitzaileek 40.000 pertsona bataiatu omen zituzten putzu horretan.
Besteak beste Firmo senatari erromatarra bihurtu zuen kristautasunera Pompaelon zen bitartean. Firmoren seme Fermin Saturninok berak bataiatu omen zuen; baina San Saturnino eta San Ferminen jaiotza eta heriotza data zehatzak jakiterik ez badago ere, lehena 257. urte inguruan hil zen eta bigarrena 272an jaio. Beraz, ez dirudi elezaharrak dioena benetan gertatu zenik.
Fermin 24 urterekin izendatu zuten Amienseko gotzain. Zazpi urte geroago, hainbat erromatar aurkarik bultzatuta, kartzelan sartu zuten eta burua ebaki zioten. 1186an Pariseko gotzain Pedrok San Ferminen erlikiak Iruñean egon behar zirela erabaki zuen, eta santuaren arrastoak –haren kristautza lanaren aurka zeudenek moztutako burua, hain zuzen– Amiensetik Iruñera eraman zituzten. Horrek San Ferminen gurtzari bultzada handia eman zion, baina ordurako Iruñean jaiotako santua ez zen bakarra iruindarren zaindari izateko lehian.
X. mendean biztanle frankoen kopuruak nabarmen egin zuen gora Iruñean. Etorkinek beren zaletasun erlijiosoak eraman zituzten, eta hala, Tolosako lehen gotzainaren omenezko eliza eraiki eta San Saturninoren gurtza zabaldu zuten.
Duela 400 bat urte, 1611n, San Saturnino Iruñeko zaindari izendatu zuten, eta azaroaren 29ko festa hari eskaini zioten.
Entzierroan irten aurretik, korrikalariek zera kantatzen diote santuari: “A San Fermin pedimos, por ser nuestro patrón...”. 2009tik aurrera euskarazko itzulpena erantsi diote kantari: “Entzun, arren, San Fermin, zu zaitugu patroi....”. Egia da San Fermin Amienseko eta Lesakako zaindaria dela, eta Nafarroako patroigoa partekatzen duela San Frantzisko Xabierrekin. Baina Iruñeko patroia San Saturnino da. Eta, gainera, haren martirioak antz handiagoa du entzierroekin San Ferminenak baino. Passio Saturnini dokumentuaren arabera, Saturnino zezen bati lotuta Kapitolioko eskaileretan gora eta behera ibili zuten, bere gorpua txikituta geratu zen arte.
Eraispenaren aldeko elkarteek manifestazioa antolatu dute larunbatean Iruñean. Irrintzi Plazan manifestazioaren deitzailea den Koldo Amatriarekin hitz egin dugu.
En 2017, Indonesia e Holanda asinaron un acordo para devolver o patrimonio roubado polo país europeo a causa do colonialismo durante tres séculos. O responsable indonesio do proceso de devolución, Gusti Agung Wesaka Poxa, explicou que este acordo "foi importante para demostrar... [+]
Grecia 1975. O país comezou o ano como república, tres semanas antes, no referendo do 8 de decembro de 1974, despois de que os cidadáns decidisen o fin da monarquía.
Unha década antes, en 1964, cando morreu o rei Pablo I, o seu fillo Constantino tomou o trono aos 23 anos.
... [+]
Por razóns pedagóxicas ou metodolóxicas, os historiadores tendemos a fragmentar e dividir en prazos os períodos históricos do pasado. Hai épocas tradicionais que todos coñecemos (Prehistoria, Antigüedad, Idade Media, Idade Moderna e Contemporánea), pero tamén varias... [+]
Copenhague, 18 de decembro de 1974 Ás doce do mediodía chegou un ferry ao porto, desde onde desembarcou un grupo duns 100 Santa Claus. Traían consigo un ganso xigantesco. A idea era facer unha especie de “Ganso de Troia” e, ao chegar á cidade, sacar por dentro os... [+]
Tennessee (Estados Unidos), 1820. Nace o escravo Nathan Green, coñecido como Uncle Nearest ou Tío Nearest. Non sabemos exactamente en que data naceu e, en xeral, temos moi poucos datos sobre el até 1863, data na que conseguiu a emancipación. Sabemos que a finais da década... [+]
A organización Centre Tricontinental describiu a resistencia histórica dos congoleses no dossier The Congolese Fight for Their Own Wealth (o pobo congoleño loita pola súa riqueza) (xullo de 2024, núm. 77). Durante o colonialismo, o pánico entre os campesiños por parte do... [+]