A xornalista inglesa Rose George sorprendeuse de que en 2010 comezase a investigar sobre os piratas somalíes co seguinte dato: Tiñan secuestrados alí a 544 mariñeiros.“Que está a pasar no transporte marítimo, pensei. Ocorrería noutra industria? Veriamos a 544 pilotos desembarcados nos seus avións Jumbo durante un ano nunha pista? 544 condutores de autobús? Non sería posible”.

A partir dese fío, George completa unha radiografía da navegación do século XXI. Estudando e cinco semanas vivindo no gran vapor Kendal da compañía Maersk. O que o atopou leva por título “O noventa por cento de Edoze” e a continuación “A navegación: a industria invisible que inclúe os teus vestidos, a gasolina para o coche e a comida para o prato”. A tradución acaba de ser publicada en castelán (“O 90% de todo ”). Pódese ver en Internet unha breve presentación do autor na sección dos famosos talks TED.

George quere mostrar no libro o que non se pode ver. “Na rúa pregúntaslle a calquera si coñece Microsoft e seguro que si, tamén ao seu dono. Pola contra, pregunte que é Maersk e ninguén lle responderá, aínda que Microsoft gaña tanto diñeiro”.

Maersk (en escrituras A.P. Moller – Maersk Group): 2.423 millóns de euros de beneficio, 43.200 millóns de negocio, 117.000 traballadores no mundo, 600 barcos, o 20% do Produto Interior Bruto de Dinamarca.

No transporte por encima da auga todo é xigante. En todo o mundo o transporte marítimo reduciuse a catro desde 1970 e segue crecendo. Os temas que hoxe moven 360 portos comerciais de Estados Unidos valen máis de 80 veces os que se moveron en 1960. Nos mares do planeta viaxan uns 100.000 vapores no carriño de todos os sólidos, líquidos e gases que consumimos os mundanos.

George leva 6.000 colectores. Os buques máis grandes do mundo 15.000. “Pode transportar no seu interior 746 millóns de plátanos, un para cada europeo”. Maersk posúe 600 cargueiros. Os seus colectores colocados un xunto ao outro formarían máis de 11.000 quilómetros, a metade da cintura da terra; 7.530 torres de Eiffel tombadas unhas encima doutras. A cola dos camións cargados con colectores de Kendal alargaríase durante máis de 100 quilómetros.

E, con todo, o que é o motor do mundo globalizado é descoñecido para o cidadán. En primeiro lugar, ninguén que non sexa tripulante pode entrar no barco. Tampouco nos portos. A xente non coñece estes marabillosos peiraos, os guindastres xigantes, os cargueiros de maior tamaño que os edificios máis fortes. Atópanse á marxe das estancias cotiás da xente.

Hai corenta anos os xornais falaban en capítulos especiais do tráfico dos principais portos, tamén no País Vasco. Agora hai que buscar información en boletíns de pago e páxinas web especiais.

Nin sequera os amos do mar aman a publicidade. “Xunto a eles un banqueiro suízo é falador”, di ironicamente George. A patronal de navieiros gregos non dá nin o número de socios.

Colectores de milagre

O colector TEU (Twenty-foot Equivalent Unit) de 6,1 metros de lonxitude é a clave do éxito deste tráfico. 20 millóns desas caixas están a atravesar o mundo neste momento. Antes da apertura dos colectores, o transporte ascendía ao 25% do prezo de todo o que se transvase por mar. Agora é un cero á esquerda. 20 céntimos de euro ao prezo do xersei que realizou unha excursión de 5.000 quilómetros, un centavo dunha lata de cervexa. “O mar é tan barato que o bacallau escocés é o máis barato en China”.

Quen pon en circulación a lei? Ninguén... ou os máis fortes. Si vas a máis de 20 millas, entras nas augas bravas. Para empezar, a maioría dos buques que circulan no tráfico son de bandeira de conveniencia: a bandeira que leva non ten nada que ver co dono, nin coa mercadoría, nin coa tripulación, nin co percorrido. Un deles mostra a tea de Panamá, outro a de Liberia, ou a das Illas Marshall...

Hai tempo que deslocalizaron os barcos e con eles os impostos e os mariñeiros. Gran Bretaña, que en 1961 contaba con 142.462 mariñeiros e 1.268 cargueiros con bandeira de Estados Unidos, hoxe apenas supera os 24.000 mariñeiros británicos e o símbolo dos Estados Unidos está representado por menos de 100 embarcacións. As compañías acumulan os beneficios que obteñen dos desprazamentos de todos os nosos produtos de consumo en paraísos fiscais tan convenientes como as bandeiras.

O mastodonte como Kendal é manexado por 21 persoas. Milagres da informatización de colectores. Rose George relatou que tiña oficiais de Birmania, Romanía, Moldavia e India, e que todos os empregados menos un chinés eran de orixe filipina. En Filipinas a xente sabe inglés e é barata.

Mentres permanezan en alta mar, non terán máis autoridade que a do capitán, como para casar, para reparar os seus desgustos ou para arroxalos ao mar despois de morto. Poucas mulleres viaxan nas tripulacións. A quen dirixirse onte á noite, despois de que che violou o porco?

Hai leis marítimas, tratados internacionais. “O mar –di George– funde os papeis. O Océano segue sendo o lugar máis salvaxe do mundo. (...) Si ocorre algo malo nas augas internacionais, aquí non hai nin policía nin responsable do sindicato para pedir axuda. Imaxina que tes un problema, a quen tes que dirixirche cando contratouche unha axencia de Manila para un barco con bandeira de Panamá e capitán de Chipre, propiedade dun americano, cando estás en augas internacionais?”

A George emociónanlle as duras condicións de vida dos mariñeiros, recoñecendo que os de Kendal tiñan mellor sorte que outros moitos [o xornalista non tiña en mente o que se permitirá a Maersk se non está ben] Adeus aos teléfonos móbiles e Internet, que só o 12% dos mariñeiros do mundo teñen acceso a calquera emigrante simple. Horas de traballo inacabables. Estancias portuarias especialmente curtas. Sen servizos sanitarios en paquebotes hiper-automatizados.

E os piratas. Estas embarcacións contan con sistemas de protección para os ataques dos piratas. O roubo con forza no mar é un dos mellores negocios do mundo.

Tanto os miserables piratas como os donos que gardan as súas presas en paraísos fiscais, fan un bo uso do que o xefe do Exército británico chamou sexa blindness: a cegueira do mar. A xente non ve con canta distancia tróuxolles case todo o que consomen.