«Do devandito polo director de Deportes do Goberno Vasco, Jon Redondo, despréndese que ata que o País Vasco alcance un status político que non se concreta, dificilmente poderá competir con carácter oficial no ámbito internacional».

Non ven moitas posibilidades de que a selección vasca participe na Copa do Mundo 20 anos despois. Escocia, Irlanda do Norte, Xibraltar… hai exemplos que nos poden levar a pensar o contrario, pero tendo en conta que o fútbol se organizou ao redor dos estados… Se España e Francia comprobasen que a selección vasca podería conseguir a oficialidade e dar a imaxe dun país independente a nivel internacional… Que unha selección se xogue no estranxeiro é practicamente un signo de independencia. A FIFA considera que o acceso á Federación Europea de Fútbol (UEFA) está supeditado á substitución dun Estado; permite presentar unha candidatura aínda que non sexa un Estado, pero para que prospere a proposta necesítase a autorización dun Estado por encima. A cuestión está en mans da vontade política.

Os medios de comunicación perpetúan, ademais, a condición de nación estatal no deporte, en detrimento de as nacións sen estado. No caso de Escocia, a dependencia da rede de medios do Reino Unido dificúltalle espertar o orgullo nacional a través da selección, a pesar de contar cun grupo nacional que se beneficia da excepción das illas británicas. O certo é que hai moitos cidadáns que non poden ver os partidos, porque os retransmiten en cadeas de televisión de pago.

O Tribunal Constitucional español sentenciou que as seleccións vascas poderán competir a nivel internacional, sempre que non estean implicadas directamente as seleccións españolas. Si atopas un deporte que non está en España avanza; si non, tes festa. ESAIT está a tentar abrirse camiño, pero o fútbol é fútbol, ten moita máis forza simbólica que o resto dos deportes…

«O grupo de opinión ESAIT reivindica a oficialidade das seleccións vascas (…) A organización Euskal Herria Kirola asegura que traballarán como oficiais».

En primeiro lugar, dicir que a FIFA desde a súa creación –desde 1904– priorizou o Estado-nación, asegurando a hexemonía dos Estados, salvo excepcións. O esforzo dos movementos populares pode ser importante. Por exemplo, poden promover torneos entre seleccións sen estado [como a VIVA], tomar forza aos poucos e pedir á FIFA que faga sitio para polo menos un equipo nas fases de clasificación das competicións oficiais.

Como adoita suceder en Euskal Herria, non hai unidade neste tema, cada un vai polo seu lado: ESAIT, EH Kirola, Goberno Vasco… Nos partidos abertzales tampouco hai un acordo total sobre a selección, como o demostra a polémica creada polo propio nome e a ruptura dos partidos de reconciliación.

«En Ipar Euskal Herria o fútbol nunca tivo un eco social similar ao sur, nin condicionou na súa totalidade a súa historia do século XX, como en Hegoalde, entrando na evolución política do estado español. (…) Elixiron o rugby para expresar a súa identidade».

En Ipar Euskal Herria tamén viven o fútbol, pero a diferenza do rugby, non hai ningún equipo de primeira división, entre eles o que se enfrontaría ao Club Saint-Germain de París. Doutra banda, a selección vasca non se percibe da mesma maneira, non ten unha función tan integradora. John K. O historiador Walton explicoume que é posible que esa división sexa provocada por dúas razóns. Por unha banda, o nacionalismo vasco non conseguiu tanta repercusión en Iparralde como no Sur. Doutra banda, os inmigrantes que implantaron o fútbol nas proximidades de Bilbao eran diferentes aos que viviron en Biarritz, por exemplo. Eran obreiros procedentes do norte de Inglaterra, da clase media dos arredores de Londres, que se dedicaban a facer estancias de lecer.

«A antropóloga Olatz González Abrisketa afirma que a pelota foi un símbolo central na construción da identidade vasca. (…) A pelota, para Euskal Herria, é un deporte de especial relevancia, que pode materializar o seu ben cultural. Pola contra, adoita suceder cando se mide cos demais o exame e a escala verdadeiras de personalidade».

As identidades colectivas individuais deben ser algo que as separe das demais para confirmar o propio. Aínda que nos reunimos colectivamente ao redor da idea de “nós”, necesitamos que se diferencie, e iso faio o fútbol. A pelota é un signo de identidade, reflicte a nosa identidade, pero non nos mide cos demais. Isto pódenos axudar a entender a fama que adquiriu o fútbol no País Vasco a partir da década de 1920: poder comparar forzas con outros países. A pelota non pode facer iso.

O investigador da UPV/EHU Ekain Vermello e o xornalista Andy Robinson cren que se os medios de comunicación fracasasen produciríase unha gran revolución no fútbol, porque os clubs, especialmente os máis grandes, teñen dereitos de televisión.

«O xornalista Santiago Segurola cre que desde os medios de comunicación, romperon e crearon a división e a hostilidade entre os grupos de Donostia e Bilbao. Acusa á prensa de San Sebastián de fortalecer o que podería chamarse odio provincial e de agredir a afinidade entre a cidadanía vasca».

Tamén pode ser fonte de venda. O Correo, a Real Sociedade O Diario Vasco, patrocina ao Athletic. Impulsan o antiprovincianismo, pero, o seu obxectivo é diluír a identidade vasca? Non me atrevo a afirmalo.

Doutra banda, cando xoga a selección española, apréciase claramente a diferenza entre os xornais vascos. Tras gañar a final de 2010, por exemplo, os de Vocento aproveitaron moito máis a ‘gutasuna’. Ao falar da selección española compórtanse coma se fose un suxeito aglutinante, senten máis cerca que o resto de xornais. Gara e Deia son máis asépticos, con titulares máis informativos. Cando xoga a selección vasca ocorre o contrario.

«Os pensadores de ideoloxía de esquerdas lamentaron a miúdo o fútbol porque é unha variante contemporánea do espectáculo circense do Imperio Romano, utilizado para seducir e humillar ao pobo».

Nos movementos da esquerda mencionouse con frecuencia a idea do opio, pero hai pensadores que suxiren outra cousa. O xornalista, filósofo e teórico marxista Antonio Gramsci dicía que o fútbol é un reino de lealdade; e o escritor Albert Camus dicía que o que sabía da moral e dos valores humanos ensináralle o fútbol.

Os brasileiros demostraron que o fútbol non ten por que ser loomático, que non ten porqué ser. Ao redor da Copa da Confederación levaron a cabo unhas protestas multitudinarias que se repetiron tamén nas últimas semanas. Gústalles o fútbol, é un deporte nacional, proxecta unha imaxe positiva do país a todo o mundo, gañaron cinco veces a Copa… pero iso non parou as protestas, porque gastaron tanto diñeiro no fútbol, o mesmo nos Xogos Olímpicos... Todo iso pon en cuestión a idea de que o fútbol se asocia co opio. En Brasil realizáronse moitos investimentos e un evento do tamaño suficiente non xera diñeiro por si só. A FIFA vai gañar unha chea de pasta, pero os datos de edicións anteriores demostran que non é tan rendible para o país que recibe o campionato”.

«O sociólogo Eric Dunning puntualiza (…) que non é de estrañar que a dominación masculina e o carácter patriarcal dos deportes modernos puxéronse poucas veces en cuestión. De feito, no que ao fútbol refírese, reflectiu o modelo de familia de dominación masculina por nacemento».

Do mesmo xeito que nas guerras, outórgase aos homes o papel de representar á nación, eles aparecen na defensa dos intereses nacionais. Neste sentido, a debilidade do fútbol feminino radica, en gran medida, na imposibilidade de encarnar a identidade nacional ou de equipo. Doutra banda, a representación masculina tamén inclúe ás mulleres, segundo os datos de audiencia dos partidos internacionais de fútbol.

«Se o carácter económico do fútbol se superpusiera ás identidades colectivas e a riqueza acumulada deteriorase a incerteza do resultado atribuído ao xogo, a reputación do fútbol veríase comprometida. E é que, se a rivalidade entre os equipos é máis estreita, a unión entre o público e a representación do once xogadores é máis intensa».

O sociólogo francés Paul Yonnet dicía que os espectáculos deportivos están rexidos pola incerteza e a identificación. Cada vez hai menos emocións, entre outras cousas polos medios de comunicación. No caso da liga española, os dereitos televisivos reciben ao redor de 150 millóns de euros anuais entre o Real Madrid e o Barcelona, 40-50 millóns entre a Valencia e o Atlético de Madrid, [e menos de 30 millóns entre o resto]. É unha gran diferenza. Está por ver si as televisións poderán pagar todo o diñeiro que se promete. Se os medios de comunicación fracasasen, produciríase unha gran revolución no fútbol.