O proxecto Artea de Urretxu-Zumarraga reúne moitos produtos ademais da ópera popular. Entre outros, a curtametraxe GI 631, composto por un guion escrito por Jon Plazaola e dirixido por Iñigo SBeltza, e a canción composta pola trikitilari Edurne Iturbe e Jon Maia; así como o disco e o videoclip. Todos os creadores que participaron son do val, e o obxectivo principal foi unir e impulsar o patrimonio cultural da zona.

A ópera popular que se representará o 21 de xuño é o resultado dun traballo de todo un ano. A ópera popular reúne 14 pezas musicais de diferentes estilos, relixioso, o legado de Iparragirre, rock, electrónica… A lista de músicos é infinita. A música corre a cargo de profesores e alumnos da Escola de Música Secundino Esnaola, a Banda e o coro do pobo, txalapartaris, txistularis, trikitilaris, grupos de jazz e soul, DJs e grupos de rock. A diversidade, por tanto, está garantida.

O protagonismo recaerá na obra de teatro escrita por Jon Plazaola. Os personaxes principais da serie serán encarnados por dous intérpretes profesionais, Joseba Apaolaza e Barbara Rivas, todos eles nados na zona. Outro dos alicerces deste proxecto foi a continuación dos creadores que traballan no exterior. O resto dos personaxes serán interpretados polos actores dos grupos amateurs da localidade. 700 persoas traballando polo proxecto, cada unha ao seu nivel e medida, pero todas a besugo. No pobo, para o pobo.

Un longo percorrido polo patrimonio cultural

Hai aproximadamente un ano e medio, o músico Gorka Hermosa ofreceu un concerto na súa cidade natal: “Despois del, mentres estaba a falar cos técnicos, expliqueilles a necesidade de sentir máis de cerca o patrimonio cultural do pobo. Eles respondéronme que tiñan a idea de xuntar aos creadores do pobo nun proxecto. Hai moito tempo tiña intención de facer unha ópera popular, pero non era máis que unha idea, quizá unha pouco tola. Comenteillo, a medias de broma, pero eles tomáronllo en serio, e ao cabo dun intre propuxéronme encargarme diso. Foi un traballo impresionante, pero a verdade é que estou moi contento cos resultados, atopei aos creadores locais no camiño e fan cousas moi interesantes”.

O obxectivo da ópera é pór a traballar conxuntamente aos axentes culturais da localidade. Gorka Hermosa ten claro que o importante é pór en valor o ben cultural: “Queremos contar a historia da nosa cultura”. Cando se refiren ao ben, refírense a todos os estilos, desde o clásico até o rock ou a música popular. Por outra banda, tamén participaron creadores de diferentes disciplinas artísticas para ter preparada a escenografía, a iluminación, o vestiario, o guion e todo o demais. “Estamos todos xuntos no espectáculo, cada un na súa medida”, explicou Fermosa.

O CD xa está gravado e pódese escoitar nas plaformas dixitais. O CD recolle a canción oficial da ópera popular, tres versións da mesma e as cancións de Azken borroka dance, entre outras. Pero bihotzak esaten du, a canción foi composta pola trikitilari Edurne Iturbe e a palabra é do bertsolari Jon Maia. “Maia é dabondo natural. A petición fíxolle unha ilusión terrible”.

Ficción ou realidade próxima?

A redacción do fío narrativo da comparecencia correspondeulle a Jon Plazaola. A historia da obra GI 631 é futurista, situada no ano 2383. No futuro posnuclear, o mundo destruído está controlado pola Gran Nación. Cun pensamento e unha cultura uniformes, perdéronse os acenos de identidade local. Un día, dous membros da resistencia da GI-631 atoparán a cruz do monte Irimo, e tomando como punto de partida o achado, emprenderán unha viaxe a través do tempo. O obxectivo é recuperar a cultura dos dous pobos e volver ao futuro, para que a GI-631 volva ser Urretxu-Zumarraga. Pero terán a un Axente da Gran Nación, o 027, por detrás, coa intención de impedilo.

O nome GI 631 tamén ten a súa razón: “Como se trata dunha historia de futuro, queriamos pór aos nosos pobos un nome formado por números e letras, e de súpeto aí atopámonos o nome, na estrada que vai de Urretxu a Azkoitia”, di Plazaola.

A obra conta con tres personaxes principais: Axente 027 (Joseba Apaolaza), 315 (Barbara Rivas) e 281 (Jon Plazaola). Ademais, haberá dous actores máis nunha pequena trama paralela: 631 (Inés Benítez) e 010 (Edu Aparecido). A de Iparragirre, pola súa banda, será a cargo de Juanlu Eskudero. No curto dirixido por Iñigo SBeltza, todos voluntarios.

A ópera popular é unha iniciativa que se realiza desde o pobo para o pobo, e espertou o entusiasmo dos veciños de Urretxu e Zumarraga. “Coñecín os escenarios de todas as tabernas do pobo, pero isto é outra cousa. Detrás deste marabilloso monstro chamado Herri Opera atopámonos ao redor de 700 persoas, pensade na dimensión que estamos a facer”, continuou a escritora.

Imaxes actualizadas

A curtametraxe GI 631 dará o pistoletazo de saída e o final á ópera popular de Bilbao. A fotógrafa Vanessa Blázquez traballou na creación de imaxes: “Considérome un amateur e, por tanto, é marabilloso traballar con artistas da talla de Gorka Hermosa, Josemari Alemán, Jon Maia, Joseba Apaolaza, etc. Estamos a aprender moitísimo. O traballo en equipo é difícil e cada un ten que abandonar o seu propio ego”.

Para Vanessa Blázquez, “para reunir a 700 persoas e unir o traballo de tantos artistas detectei 3 calidades: humildade, respecto e colaboración. Iso no que se refire a un mesmo. Se falamos do espectáculo, para empezar, fai falta unha boa historia. Primeiro, para non aburrir á xente, e segundo, para dar sentido á totalidade. Por último, para que sexa unha atracción para os participantes”.

Blázquez traballou con outros fotógrafos do pobo. “Os fotógrafos do pobo xogaremos o noso papel nas actuacións musicais. mentres os músicos tocan, ao fondo proxectaranse as nosas imaxes. Dividimos o noso traballo por temas: paisaxes, arte relixiosa e civil, escultura relixiosa e civil, arquitectura... Nesa lista pecha, cada un fixo fotos desde o seu punto de vista. É impresionante o número de formas nas que se pode presentar un único edificio. O sitio que me emociona é Antio. Algo especial, quizá a paisaxe: As cordilleiras de Aizkorri e Aralar, fronte a Irimo... En Egusentia e nas tardes hai unha luz máxica e é o meu recuncho preferido para facer fotos. Ademais, cabe destacar a participación do fotógrafo Paco Vierbücher, o seu arquivo de fotos antigas, que tesouro! El e sobre todo o seu pai cóntannos a historia do século XX a través da fotografía. É de agradecer que estas fotos sexan deixadas á ópera popular”.

Músico por un día

Tamén participarán alumnos e profesores da Escola de Música Secundino Esnaola. A sección clásica será completada pola Banda Municipal de Música e o coro da Coral Municipal de Bilbao. Jon Goenaga (profesor de piano e linguaxe musical), Edurne Iturbe (profesora de trikitixa) e Edorta De Pedro (responsable da Big Band), foron os encargados das reparacións das obras que se presentarán na ópera. Edurne Iturbe, ademais, puxo música ao himno da ópera.

Na gravación, por outra banda, tivéronse en conta as voces de 48 nenos. Segundo a directora da escola, Josune Agirre, “foi un motivo para eles, xa que por primeira vez chegaron ao estudo”. Interviñeron alumnos e alumnas maiores de 10 anos e os seus profesores. Serán unhas 25-30 persoas aproximadamente na ópera. Por outra banda, son moitos os profesores desta escola que traballan na organización, directa ou indirectamente.

Na ópera interpretaranse catorce obras, segundo cóntanos Josune Agirre. “É unha experiencia reseñable, sen dúbida, formar parte dunha montaxe deste tipo. É unha oportunidade inmellorable para mostrar o seu traballo e ofrecerlles a oportunidade de saber como é tocar en público. É unha forma moi axeitada de aprender a controlar o nerviosismo e unha ocasión moi positiva para pasar na vida do músico”.

Pero ademais da música clásica, tamén haberá música. Por exemplo, Aitor Aranguren ou Dj Kizte, fixo un remix da canción Baina bihotzak dut, para o CD, e tamén participará na ópera: “Con gran alegría, porque me deu a oportunidade de superar o que fixen até agora. É a primeira vez que participa nun proxecto destas características. Traballar con persoas que proveñen doutros modos de música foi algo novo para min, e, doutra banda, nunca fixen unha canción co son da trikitixa. Por iso, foi un reto, un reto que nos gustou”. O repertorio de Aitor baséase principalmente na música electrónica; as súas cancións sitúanse, en xeral, nos subgéneros Deep-Tech e Dub-Techno. Pero o corazón di na canción que fusionou a melodía da trikitixa e os seus sons no remix. No concerto, ademais, meterá a canción Azken borroka dance, que se poderá escoitar en Internet.