O alcalde da cidade, Gustavo Petro Bogotá, falou en Canle Capital Bogotá da seguinte maneira cando lle preguntaron pola madeira que recollera por todas partes: “A malleira estaba nas previsións, non nos sorprendeu. Sabiamos como actuarían algúns medios de comunicación e algunhas das súas persoas. Sabiamos como se comportarían no que se chama o ‘mercado do lixo’ cando empezan a perder forza. Coñecemos o que supuxo a privatización do servizo de limpeza nas últimas décadas, non só en Bogotá ou Colombia: só tes que pór en Internet ‘Nápoles’ e darasche conta da dimensión que ten este tema”.

Estas declaracións foron pronunciadas por Petro a finais de decembro de 2012, cando se dispuña a declarar. Unha semana antes, as empresas que até entón facían a xestión dos residuos en Bogotá suspenderon durante tres días a recollida de lixos en toda a capital, creando un caos enorme. Confesou na televisión que reaccionaron tarde. Con todo, superou o ataque.

As empresas non se deron por vencidas e atoparon o martelo que ía dar un golpe máis duro ao alcalde. O fiscal xeral de Colombia considerou en decembro de 2013 ilegalizado o novo esquema de xestión de residuos establecido por Petro en Bogotá, en base ás denuncias das empresas. Condenoulle a non ter cargos públicos durante quince anos. O presidente Santos foi retirado en marzo, pero tivo que volver polo en abril, ata que o Tribunal Supremo haxa decidido que facer co recurso. Din que se decidirá en xuño.

Gustavo Petro (1960) é alcalde de Bogotá desde 2011, cando se presenta á cabeza da candidatura da Bogotá Humana. Anteriormente fora deputado e senador polo partido esquerdista Polo Democrático Alternativo (ALTERNATIVO), co que Alternativa era candidato. E antes diso, cando era novo, estivera en guerrilla co movemento M-19, utilizando o pseudónimo de Aureliano, nome do protagonista do libro Cen anos de soidade de García Márquez, ata que en 1990 o grupo disolveuse ao final dun proceso de diálogo co Goberno.

No libro Prohibido Esquecer, escrito xunto a Maureén Maya, Gustavo Petro relatou o vivido na guerrilla na loita contra a contrainsurgencia colombiana. Despois Imos superar o horror!. Gustavo Petro e a nova esquerda, no seu libro de entrevistas, explicou o seu pensamento político á esquerda.

Recentemente resumiu á cadea Euronews os propósitos e logros do seu mandato, entre os que destaca a impunidade contra o consumo de drogas. Está lonxe dos esquemas da famosa guerra contra a droga: “A paz ten que estar relacionada co cambio de modelo político, coa incorporación da cidadanía na sociedade, coa democratización de Colombia, pero tamén coa procura decidida de solucións ao narcotráfico. É parte dun debate mundial, porque primeiro se produciu unha desigualdade social, logo chegou a violencia e máis tarde o narcotráfico, que utilizou a violencia ao seu favor. Pero si non reparamos a primeira, a que orixinou a violencia, non imos solucionar a segunda, o narcotráfico”.

Guerra de lixos en Colombia

Pedro mandou ser alcalde de Bogotá modificar a xestión dos residuos incluídos no “paquete social”. Hai tempo que estaba en mans de compañías privadas, por unha banda creou unha empresa pública para competir cos privados e, por outro, como na maioría das partes do mundo, comezou a introducir no camiño da normalización aos traballadores informais que tamén viven dos lixos en Bogotá.

A idea Zero Waste recolle estratexias para minimizar os danos de todo tipo de lixo reducindo os residuos, empezando pola recollida selectiva, reutilización, reciclaxe, etc. Pero tamén recolle as condicións de vida dos traballadores que se gañan a vida dos residuos na maioría do mundo que non é rico en Iparralde. De Filipinas a Arxentina e de México á India, pasando polos famosos Zayak de Exipto, miles de obreiros sinxelos queren vivir reutilizando ou reciclando os produtos abandonados pola poboación.

En Bogotá, que ten sete millóns e medio de habitantes, hai uns 14.000 na recollida de papeis, metais, plásticos, etc., como nas rúas do vertedoiro principal. O obxectivo das empresas era reducir a cantidade de 1.500 toneladas de residuos ao día (en 2012 as compañías de limpeza transportaban 6.000 toneladas máis), polo que Petro prometeu integralos dentro do esquema de xestión. Até o momento, máis de 4.000 deles conseguiron acceder á súa profesión na economía regulada.

O líder destes recicladores é Nohra Padilla, que xunto a Rossano Ercolini recibiu en 2013 o Premio Goldman, tamén coñecido como o Nobel Verde. A Padilla realizou un gran traballo reunindo aos recicladores en grupos e sindicatos. Tanto á decisión do alcalde como ao esforzo de Padilla débese o feito de que o novo esquema Bogotá Lixo Cero consiga que o concello pague os materiais que os recicladores recolleron co seu traballo a prezos alcanzables.

Women in Informal Employment: “Crónicas dunha loita pola inclusión” conta a folga de lixos en Bogotá: Asociacións Gobalizing and Organizing (WIEGO). En decembro de 2012 as empresas privadas que xestionaban este servizo público decidiron afogar a Bogotá nos lixos nos últimos 20 anos: Pedro, ao introducir novas normas desde a alcaldía, a nova empresa pública devoraba aos particulares boa parte do mercado e un pouco máis os chatarreros e traperos da rúa. As compañías suspenderon a recollida de lixo durante tres días.

Pero Bogotá non se converteu en Nápoles, porque os recicladores da rúa decidiron axudar ao concello. Coas infraestruturas viables -os grandes camións son das compañías, pero se organizou rapidamente a recollida de residuos. O altercado foi grande, pero tamén houbo discusións. Como en todos, os principais medios de comunicación, que son os donos da industria e dos bancos, quentaron ben a batalla dos desperdicios.

Con todo, foi o programa Lixo Cero o que o superou. Entón prendéronlle lume desde o tribunal. Gárdase unha artillaría dura nas fiscalías, do mesmo xeito que en España, en Colombia. O procurador, Alejandro Ordóñez, prohibiulle acceder a cargos públicos durante un prazo de 15 anos. Despois, a decisión foi suspendida pola causa de máis arriba, e verase até cando.

As empresas de servizos públicos non están para reducir beneficios. Máis preto, en Gipuzkoa, un dos avogados que defendía estes créditos velenosos no caso das poxas que os bancos venderon a GHK como ladróns dixo en castelán a un xornalista: “Igual se crían que ían saír de rositas”. O que queira o cambio pagará por iso.