A Literatura débese á valentía dos da Escola de Literatura. Comezaron a súa andaina hai seis anos, no patio da escola de Larrabetzu, vendendo libros de media ducia de editoriais e dando conferencias o fin de semana. Con todo, aquela pequena literatura creceu e hoxe en día, ademais de ser unha importante praza da literatura vasca, deu un gran protagonismo á creación.

Segundo lembrounos o organizador e escritor Gotzon Barandiaran, fai xa 10 anos que se creou “por iniciativa da Escola de Literatura, e a través da rede que nos rodea creamos Literaturia, xa que a literatura vasca non tiña un espazo dedicado exclusivamente a ela. Viamos a necesidade dunha praza que falase en eúscaro e en literatura. Que é a praza? O escaparate, pero tamén un lugar de encontro. Desde o principio ocorréusenos facer en Larrabetzu, e a organización tiñámola que asumir os cidadáns de alí. Cada vez foi maior o equipo e a responsabilidade que adquiriu. Saíu adiante grazas ao traballo da cidadanía”.

Con todo, a medida que a Literatura foi crecendo, as responsabilidades tamén se repartiron e os larrabetzuarras non estiveron sós. Ademais da Escola de Literatura, Literaturia reivindicou a outras asociacións como EHAZE ou 111 Akademia. Pero Larrabetzu é un pobo pequeno, duns 2.000 habitantes, “e entre outras cousas, apareceron as limitacións en infraestruturas e financiamento. A pesar de que a Literatura de Larrabetzu era unha referencia, démonos conta de que se cumpriu un ciclo”, recoñeceu Barandiaran.

Zarautz ten unha gran tradición literaria, hai moitos escritores, a libraría Garoa tamén está moi presente, ten un gaztetxe, o concello inviste moito en cultura, e así decidiron cambiar Zarautz e deixar a literatura en mans doutro grupo de traballo. Na plataforma Zarautz Ehuntz reúnense diversos axentes culturais, “a súa forma de traballar e a nosa son moi parecidas”, explicou Barandiaran. “A literatura non é un lugar, é unha praza da literatura, e pode estar en Larrabetzu, Zarautz, Laudio, Hendaia ou Villava. Pero é imprescindible que haxa un grupo de traballo local e que ese grupo de traballo dinamice o pobo”.

Escritores, creadores, editoriais, lectores, afeccionados, chegaron de todos os recunchos de Euskal Herria á literatura e iso dálle un carácter nacional á iniciativa.

A literatura fíxase no libro, pero tamén ten outras expresións moi próximas. Segundo Barandiaran, “os creadores temos máis dun perfil, somos literarios, receptores, organizadores, escritores, etc., e en Literatura xuntámonos nun ambiente de amizade”.

Cada unha das manifestacións culturais a súa praza

En canto a tamaño e forma, Literaturia non ten nada que ver coa Feira de Durango, pero si quere ser unha cita primaveral da literatura vasca. Con todo, segundo Gotzon Barandiaran, “a Feira de Durango é unha feira da cultura vasca, non só da literatura. A literatura é, por tanto, unha sección, e a literatura vasca, unha subsección da sección. Desgraciadamente, non é o dono. Na Feira de Durango predomina a literatura non vascófona”. Neste sentido, Barandiaran propón prazas sectoriais, é dicir, que cada disciplina, a música, o teatro, a literatura e o bertsolarismo teñan o seu espazo diferenciado. “Para a cultura vasca é moi importante mostrar o que estamos a facer. Neste sentido, si cada unha das expresións culturais tivese unha praza, sería moi saudable. Tamén se reforzaría a Feira de Durango. Máis que quitala, engadiríaa. Si só tes unha praza, terás menos espazo”. A Barandiaran parécelle que
se ha masificado o que se publica para a feira de Durango: “Pola experiencia que tiven en Ahotsenea, pódese dicir que o 90% dos libros e discos que se presentan non tiveron eco no futuro”.

A praza da Literatura Vasca tamén necesita lectores. “Agora o reto é atraer aquilo que non é habitual. En Larrabetzu logramos atraer a persoas alleas á literatura. Moitos, grazas á Literatura, conseguimos que a literatura vasca sexa a lingua en si mesma”.

Con todo, si conséguese, hai que actuar con entusiasmo e durante moitos anos: “Si falo desde os movementos populares, desde abaixo e fóra das fontes de ingresos públicos, tes que traballar moito máis. Non hai máis que comparar, no País Vasco hai festivais de jazz, folk ou rock, que desde o principio tiveron unha fortuna, o propio BBK Live; nun prazo moi curto pasaron de 0 a 500. Os nosos son da vontade da cidadanía, nunca de forma profesional. Si nós tamén tivésemos miles de euros, miles de persoas achegaríanse á Literatura”.

A Literatura non ten ingresos de institucións públicas. Na edición deste ano, o Concello de Zarautz contribuirá a cubrir os recursos técnicos e a compensación aos creadores que participen nos actos. Non se pode evitar o traballo voluntario. “A Literatura ten un carácter popular imprescindible”, dinos o escritor, “xa que á cultura vasca só destínanse uns poucos”.