Dos 18 estreas absolutas, oito deles da man de compañías vascas de teatro. Os recursos artísticos son moi variados en Leioa: danza, teatro, teatro móbil, xestual, circo, microteatro, bifurcación, teatro de máscaras, espectáculos que combinan música, clowns, danza vertical, danza urbana, instalacións e xogos, circo contemporáneo, performance, percusión corporal ou espectáculos multidisciplinares.

Tamén se organizaron actividades paralelas. Totidadeak, a exposición Bosquexos dun pallaso ou a iniciativa Bertsoklown organizada pola Bertso Eskola de Algorta. Por outra banda, no edificio de Kultur Leioa proxectaranse carteis e fotografías de 15 anos.

Un dos grupos que atoparemos nas rúas de Leioa é o de Hortzmuga. Este ano, con motivo do 25 aniversarios da compañía, crearon a obra de teatro Nola. O grupo formouse para o teatro de rúa, pero traballou en salas durante unha longa tempada e puxo en escena obras significativas. Agora volveron á orixe: “Pero non nos afastamos nunca da rúa”, dinos Arantza Goikoetxea, directora de Hortzmuga.

Na obra Nola, achegaranse ao público sen texto (principalmente nenos). O mundo dos sons creados e o que verán serán a vía de comunicación. “Mergullámonos nun longo proceso creativo e as longas horas que pasamos no laboratorio leváronnos a definir que e como contalo”, explica a directora. “Desde o momento en que nacemos, é unha necesidade que nos leva a reivindicar que somos seres extraordinarios. Refírese ás diferenzas entre seres humanos, aos mundos interiores dos individuos”. A acción desenvolverase en dous espazos, no exterior e no interior, cunha estrutura pecha. Así, só serán 20 espectadores en cada pase de 20 a 25 minutos. Este novo traballo levaralles este verán a Polonia, concretamente á cidade de Gdansk, para participar no festival de teatro rueiro da capital francesa, Feta.

Arantza Goikoetxea tamén nos fala da situación dos grupos de teatro rueiro: “Podemos dicir que temos unha saúde patética, pero é algo de sempre. Cada vez hai máis ofertas, compañías que nacen para morrer, ou compañías de toda a vida, que non poden e deben pechar a situación. Unha parte da identidade da cultura vasca pérdese cando a pecha unha compañía. As xeracións que veñen detrás non teñen un camiño fácil”.

A Feira de Humor de Leioa e o Festival Kalealdi de Bilbao fusionáronse en 2004 para crear a asociación Artekale, que aposta pola dignidade e o coñecemento do sector.

Outra das compañías vascas que deu o salto da sala á praza é o grupo de danzas Kukai. O último traballo de Kukai é Gelajauziak, que axunta danza tradicional e contemporánea. Estréase na Umore Azoka.

O coreógrafo catalán Cesc Gelabert e Jon Maya son os encargados de crear o grupo Kukai. “Desde o punto de partida do proxecto, quixemos expolo como un espectáculo rueiro e isto marca moito a forma do espectáculo”, coméntanos Jon Maya. “Baseámonos nas vellas danzas populares vascas para reflexionar sobre iso. Nun principio partiu das antigas danzas de Gipuzkoa e dos bailes saltos, pero máis tarde, traballamos sobre a xota. Como profundamos nos seus valores sociais e simbólicos, demos importancia ao espazo natural no que normalmente tiveron estas danzas, a praza do pobo”.

Os dantzaris de Kukai estiveron acompañados polos músicos Sabin Bikandi e Patxi Laborda, do grupo de folk Aikho e Xabier Erkizia. “Son grandes mestres. Do mesmo xeito que na danza, a música tamén está na base dos instrumentos tradicionais, pero o tratamento é moi especial” di Maya. Por outra banda, a escultura Akelarre de Nestor Basterretxea e un par de pezas deseñadas por el mesmo tamén formarán parte do espectáculo.

Dous tipos como nós

O teatro de rúa pode ter ás veces unha función de espello. Na paisaxe cotiá aparecen dous tipos, dous seres humanos primitivos, asombrados nos nosos rápidos tempos. Este é o punto de partida do novo traballo que realizou o grupo de Colectivos Monstrenko de Vitoria-Gasteiz. En Leioa estréase Althra Silex. Segundo explicaron os actores Andrés Berazes e Javi Fernández, o espectáculo trata de establecer unha relación directa co público en xeral. “A rúa é algo vivo, a realidade apenas necesita ficción. Tentamos ser protagonistas e á vez espectadores. Neste intercambio de accións e reaccións está a intención de comunicarse. Cremos que pode ser divertido e alegre. Tentamos saír en zonas e horarios comerciais porque entendemos a rúa como un espazo público, un espazo privado e un espazo de consumo”, din.

Preguntamos a Berazes e Fernández se lles asusta a relación directa co público: “É respectuoso. A rúa é unha paisaxe de tribos civilizadas, e moitas veces pode ser un estraño. Require atención, ten tamén zonas salvaxes. O teatro de rúa tamén é así”.