Naturalmente, non coñecín a Jean McConville. Até agora non coñecía o seu nome, nin a súa vida nin a súa morte. Ese nome ouvino por primeira vez o 29 de abril, cando Gerry Adams foi detido.

Souben que Jean McConville, viúva en 1971, era nai de dez fillos e vivía en extrema pobreza. Naquel duro conflito en Irlanda do Norte, cando Jean tiña 37 anos, uns membros da IRA propináronlle unha brutal malleira para asustarlle e pouco despois –segundo algunhas fontes–, en decembro de 1972, secuestrado da súa casa ante os seus fillos, foi gravemente torturado e asasinado dun disparo. Non se volveu a saber até 1999, cando a ira asumiu o asasinato, un ano despois da firma dos Acordos de Venres Santo. Posteriormente, en 2003, apareceu o cadáver, achado por un paseante, a uns 80 quilómetros de Belfast, enterrado nunha praia. Os seus fillos tiveron vidas moi duras e agora piden verdade e xustiza.

Ao decatarme de todo isto, fíxoseme imprescindible vir á nosa casa. Non coñezo as claves de Irlanda do Norte. Por tanto, non sei si todo isto é unha campaña política perversa contra Gerry Adams ou por que xurdiu neste momento. Aínda que a secuestraron na súa casa, non me interesa demasiado. É dicir, dáme igual a quen poida prexudicar ou beneficiar este feito. O que a min interésame é decidir, entre todos e todas, que supón isto: traducir as pantasmas do pasado ou facer realidade e facer xustiza.

De face aos nosos retos, está claro –así o entendín eu polo menos– que para que un proceso de paz eficaz avance hai que fortalecer a convivencia. E, ao mesmo tempo, que a convivencia non pode arraigarse si non se garante a verdade, a xustiza e a reparación.

Así se aprobou hai un ano, en maio do ano pasado, o Foro Social presentou as Recomendacións para o Proceso de Paz. Entre elas, e de forma resumida, as institucións deben impulsar o mecanismo da verdade e a reconciliación como un recurso eficaz. A pesar de que o noso “relato” vai ser moi diferente, en todos os sectores sociais e políticos hai que impulsar unha actitude honesta que recoñeza a autocrítica e os graves erros cometidos, tendo en conta os dereitos de verdade, xustiza e reparación que teñen todas as vítimas.

Non sei como levará a cabo todo isto. Non sei até onde queremos saber a verdade e até onde queremos facer xustiza. Aínda teño as miñas dúbidas. Tampouco sei até onde será “práctico” si teño en conta as reflexións que se fixeron tras coñecer a de Gerry Adams en Irlanda do Norte.

Eu coñezo unha realidade, terminada –así parece, por desgraza–, redondeada e –inocentes!– soñada en diferentes lugares. Refírome á realidade española, á “transición política”, onde a verdade, a xustiza e a exacción foron substituídas pola “amnesia”.

Sei que pasou moito tempo desde o asasinato de Jean McConville e que a situación social e as persoas cambiaron profundamente. Non coñezo o seu Dereito Penal, non sei como está regulada a prescrición ou os indultos de delitos. Por outra banda, son consciente de que a resposta da xustiza debe adaptarse ao novo tempo. Pero, que faremos coa verdade? Na miña opinión, é compatible a verdade, a xustiza, o recoñecemento e a convivencia que queremos para o futuro. A nosa sociedade ten ferramentas para iso, entre elas o indulto, pero sobre iso reflexionarei noutra ocasión.