“En primeiro lugar, debemos fomentar o uso do eúscaro. Con este aval, reflexionaremos sobre o resto das linguas”. A reflexión é obra de Julen Etxeberria, director da ikastola Aitor de Donostia. Alí e na Escola Pública Ugarana de Dima de Bizkaia están a desenvolver o proxecto Ikasle Euskaldun Eleanitzak. O obxectivo: coidar, fortalecer e potenciar o uso do eúscaro; reforzando esta base, desenvolverán técnicas para dominar o inglés e o castelán.

A idea xurdiu por mor da preocupación que tivo o Consello de Entidades Sociais do Eúscaro fai uns seis anos. Na súa opinión, os modelos lingüísticos actuais non garanten a euskaldunización, ao mesmo tempo que incorporan outras linguas no currículo sen ter un proxecto integral. Non cren que a fórmula traballe pola euskaldunización, nin que sexa polo ben do plurilingüismo. Así naceu o programa Ikasle Euskaldun Eleanitzak. Creouse un grupo de traballo para dar forma ao proxecto, e despois encargouse a asociación Sortzen, que traballa nos centros públicos vascos, de trasladar á realidade concibir en abstracto. Seleccionáronse dous centros piloto que probarían unha nova experiencia de plurilingüismo.

Así chegou a dinámica a Dima e ao barrio donostiarra de Egia. E é que querían dous lugares cunha realidade sociolingüística, urbanística e demográfica diferente, para desenvolver a mesma idea e ver e ter en conta os posibles variantes que se puidesen producir. As clases deron a súa asentimiento e comezaron a aplicarse no día a día fai dous cursos.

Plurilingües si, pero como?

Pero, como se fai para incorporar este cambio? Para utilizar o eúscaro e aprender ben o resto de idiomas? “Paso a paso”, asegura Etxeberria. É un proceso lento que require tempo. A exposición foi realizada por Zefe Ziarrusta, xefe de estudos da Escola Pública de Dima. Na súa opinión, o primeiro paso é aumentar os “vínculos afectivos e vivencias” co eúscaro.
Diman comezou o programa dunha maneira sinxela: en primeiro lugar, realizaron un diagnóstico sobre a situación do eúscaro na escola e no pobo. Agora, están a reunirse cos axentes da localidade para, entre todos, conseguir novos espazos e oportunidades para o eúscaro fóra do ámbito escolar. En Donostia-San Sebastián tamén seguiron a mesma senda, primeiro analizaron a contorna e, posteriormente, falaron cos axentes sociais para crear conxuntamente o programa lingüístico a desenvolver.

Así, o traballo desenvólvese ao redor de dúas grandes liñas. Por unha banda, traballan na escola para concienciar da importancia do eúscaro, e por outro, no pobo. Para iso, Ziarrusta subliñou que o traballo en común é "moi importante" e que a colaboración é necesaria. E preguntado por que, teno claro: “Porque na educación todos somos axentes”. Tamén Etxeberria empezou a tirar da mesma idea: “Queremos estender o uso do eúscaro en toda a sociedade. Todos somos actores e todos temos o deber, os pais, os grupos sociais, os concellos...”.

Agora elaboraron un informe para estruturar o plan de eúscaro, unha especie de guía para traballar o plurilingüismo. Así, recolleron as condicións mínimas que deben garantir os individuos e colectivos dos pobos. Así, o profesorado responsabilízase da metodoloxía de ensino das linguas e fomenta unha actitude activa de uso. Segundo os creadores, o documento que se editou será unha "folla de ruta" que poderán utilizar o resto de centros escolares de toda Euskal Herria. Con todo, son conscientes de que as circunstancias locais condicionan moito o traballo. Ziarrusta explicou que cada un terá que completar o paquete de consellos que publicou coa mirada posta na súa contorna.

Iniciativas concretas en marcha

Aínda se están tomando forma iniciativas concretas para fortalecer o eúscaro, xa que se trata dun plan de cinco anos, e este é o segundo deste ano. Pola contra, destacaron que algunhas dinámicas xa están estruturadas de maneira concreta. Por exemplo, na escola de Dima aumentaron a presenza do eúscaro no tempo libre dos nenos; entre outras cousas, nas horas extraescolares como a música ou os deportes. Por outra banda, nos descansos da Herri Eskola organizáronse xogos dinamizados en eúscaro.

En canto ao profesorado, en ambos os centros está a traballarse na mellora das técnicas metodolóxicas e didácticas. Etxeberria di que en Aitor Ikastola están a “economizarse” as técnicas de ensino no referente ás linguas e dá forma ao devandito a través dun exemplo: “Si estás a traballar en adxectivos en eúscaro, non tes por que dar contido ao adxectivo no resto de idiomas, xa se dá por suposto”.

E que hai do resto dos idiomas?

Aínda que queren afianzar os cimentos do eúscaro, queren que os estudantes se formen en castelán e inglés, segundo explicaron. Até agora, Ziarrusta opinou que o tratamento das linguas na escola fíxose "mal". Ironiza explica: “Imaxínache, na nosa época aprendemos inglés e francés, pero somos capaces de comunicarnos?”. Respondeu cun rotundo "non" á pregunta que se lanzou a si mesmo. Por iso, agora, o centro centra a súa atención na capacidade de comunicación dos nenos e nenas. É dicir, o máis importante é que os nenos e nenas sexan capaces de comprender e falar idiomas.Para
iso, en Dima, a escola ofrecerá aos nenos e nenas ferramentas para desenvolver os seus proxectos en inglés ou castelán. No barrio de Egia achegaráselles a lingua da maneira máis “práctica e dinámica posible”.

Ambos coincidiron en que o eúscaro se atopa nunha situación "precaria", polo que tomaron o proxecto como base. Con todo, son conscientes da importancia que ten profundar no traballo das demais linguas. Etxeberria resúmeo cunha frase: “Temos que dar a volta á situación diglósica do eúscaro. A partir de aí, cada vez sabemos máis idiomas, mellor”.