Apirileko feria eusko-katalana
Sevilla, 1846ko abuztuaren 25a. Hiriko bi enpresa-gizonek proposamen bat bidali zioten udalbatzari, urtero, apirilean, hiru eguneko ganadu azoka bat antolatzeko. Alejandro Aguado, Montelirioseko kondea zen orduan Sevillako alkatea, eta proposamena atzera bota zuen hasieran, hiritik hurbil beste bi ganadu azoka garrantzitsu bazeudela argudiatuta: Mairena de Alcorrekoa eta San Lucar la Mayorrekoa, jatorria Erdi Aroan zutenak biak. Hala ere, 1847ko martxoaren 5ean Elisabet II.a Espainiako erreginak feria pribilegioa eman zion Sevillari. Orduan, udalbatzak aurreko urtean jasotako proposamena egokia zela erabaki zuen, besteak beste, proiektuak tokiko abeltzain eta nekazari askoren babesa zuelako, bultzatzaileak bertakoak ez ziren arren; enpresa-gizonetako bat, Narciso Bonaplata (1807-1869), katalana zen, eta bestea, Jose María de Ybarra (1816-1878), Euskal Herrikoa.
Bartzelonan jaioa, Bonaplata ehungintzan hasi zen lanean. Desamortizatutako komentu zaharrak merke erosi eta fabrikak Kataluniatik kanpo zabaldu zituen 1830eko hamarkadan. 1840an iritsi zen Sevillara, burdina eta kobre fabrika berri bat aitzakia, eta han bizi izan zen hil artean.
José María de Ybarra, aldiz, bilbotarra zen, José Antonio Ybarra Bizkaiko Labe Garaien eta Banco de Bilbaoren sortzailearen hirugarren semea. Aitak, semea Bilbo inguruan bor-borrean zeuden mugimendu politikoetatik aldendu nahian, José María kanpora bidali zuen 1841ean: Baionara, Bartzelonara, Valentziara, Cádizera... 1843an Sevillara iritsi zen eta han geratzea erabaki zuen. Itsasontzi enpresa bat sortu zuen lehenik, Sevilla eta Bilbo arteko merkataritza bidea egingo zuena. Ondoren, oraindik martxan dagoen Ybarra elikagai enpresa sortu zuen.
Bonaplata eta Ybarraren ekimena erreginaren baimena jaso eta hurrengo hilabetean gauzatu zen: ganadu azoka 1847ko apirilaren 18an inauguratu zuten. Apirileko lehen feria hartan hemeretzi etxola jarri zituzten jan-edanetarako. Baina dibertsio-gunearen arrakastak eraginda, 1850ean azoka bitan banatu zuten: ganadua batetik, festa bestetik. Gaur egun ganadu askorik ez, eta jantzi flamenkoak, sevillanak, manzanilla.... dira nagusi. Andaluziar esentziaren paradigmatzat iragartzen den Sevillako feria, katalan batek eta euskal herritar batek sortu zuten.
Acabo de ver unha serie doutro triste detective. Todas as tramas sucédense nunha remota illa escocesa. Xa sabedes como funcionan estas ficcións: moitos mortos, xente corrente pero non tanto, e unha paisaxe verde escuro. Nesta ocasión lembroume unha viaxe que fixen aos Países... [+]
Xapón, século VIII. En plena Era Nara empezouse a utilizar o termo furoshiki, pero até Aro (séculos XVII e XIX). Séculos XV) non se difundiu. Furoshiki é a arte de reunir obxectos nas teas, pero o seu etimología deixa claro a súa orixe: furo significa baño e shiki,... [+]
Atopáronse restos de Yersinia pestis nunha momia exipcia de fai 3.300 anos, a peste de Justiniano no século VIN e a bacteria que provocou a Peste Negra no século XIV.
Aínda que até agora os expertos pensaban que naquela época a peste só estendeuse por Eurasia, este... [+]
Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]
Burgosko Gamonalen 2014ko urtarrilean gertaturikoa M15 mugimenduak eta antzekoek hauspotutako protesta soil batzuk izan zirela uste duena, oso erratuta dabil. Auzoaren memorian arakatzea besterik ez dago konturatzeko zer nolako eragina izan zuten iraganeko galera sentimenduak,... [+]
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
