Como en México non son poucos os desastres (terremotos, furacáns, desprendementos, rifas intermitentes de volcáns...), o seu Goberno creou en 1996 o Fondo de desastres naturais (Fonden) para aliviar a situación das vítimas con subvencións públicas. Pero se as autoridades previran facer algo cos 50 millóns de dólares, para 2005 o Goberno federal mexicano gastara máis de 800 millóns.

Entón apareceu o Banco Mundial cunha solución milagrosa, reunindo nunha mesma mesa ao ministro de Finanzas de México ás persoas serias que podían resolver o problema: O banco Goldman Sachs, as compañías de reaseguros Swiss Re Capital Markets e Munich Re, Cadwalader, Wickershan & Tafl e White & Case son algúns dos bufetes de avogados de prestixio. Tamén estaba presente unha das axencias que prevé posibles continxencias para calcular os riscos (modelización francesa, modelización española), AIR.

Esta axencia creou dous modelos, un para o terremoto e outro para os furacáns. Sobre estes cálculos xurdiu o catastrophe bond, que a xente financeira chamou cat bond, á medida das necesidades de México, segundo os vendedores. O novo cat bond foi rexistrado nas illas Caimán, paradigmáticas entre paraísos fiscais, e posto á venda no mercado, en promocións organizadas polos principais bancos.

Cada vez que un desastre azouta México, a axencia de noticias AIR decide si nas condicións do cat bond o goberno ten dereito a ser indemnizado ou non.  É dicir, coma se dunha aposta tratásese, estes bonos catastróficos levan consigo uns límites mínimos e máximos: en caso de terremoto ou furacán, non se pagará menos gravidade que esta, pero mesmo si excédense os límites máximos de gravidade, os asegurados son riscos intermedios.

En 2010 o estado de California foi destruído polo terremoto, pero o epicentro do terremoto situouse máis lonxe en Estados Unidos e o goberno mexicano non recibiu ningunha indemnización polos bonos. Iso si, xa que os bonos estaban vendidos, o Goberno debía seguir pagando intereses... e estender as axudas aos cidadáns desde o seu peto público.

O furacán non tardou en sacudir a estatua de Tamaulipas. Pero como a súa gravidade non era a mínima que se mencionou no contrato de bonos, as autoridades mexicanas non volveron ver o diñeiro. E segue pagando intereses.

Este é o exemplo do “Catastrophe financing for governments” publicado por Erwann Michel-Kerjan en 2011: Learning from de 2009-2012 Multicat Program in Mexico”. É dicir, nestes tempos nos que as consecuencias do cambio climático son cada vez máis evidentes, as grandes compañías de seguros organizaron unha nova liña de negocio ao redor dos desastres naturais... que pagan os cidadáns cos seus impostos.

Hipotecas ambientais

O sociólogo Razmig Keucheyan acaba de ofrecer moitos detalles destes novos produtos especulativos na revista Le Monde Diplomatique “Catastrophes climatiques cotées en Bourse. Quand a finance se branche sur a nature”. Traballouno máis cumpridamente no libro “A nature est un champ de bataille”, que publicou este mes de marzo.

“Ao longo de moitos séculos –escribe Keucheyan- a Terra dedicou ao sistema económico materias primas e recursos a un prezo alcanzable. O ecosistema devoraba os residuos da industria. Pero agora as cousas complícanse. Ademais de encarecer as materias primas e a xestión dos residuos, os desastres naturais multiplicáronse e agravado, aumentando o custo xeral dos seguros. Isto supón reducir os beneficios da industria. Desta maneira, a crise ecolóxica non só é unha consecuencia, senón que tamén é a causa dunha crise do capitalismo”.

As catástrofes mídense en diñeiro dos limpos. A reaseguradora Swiss Re, asegurada polas compañías aseguradoras, publica na revista especializada Sigma as estatísticas das catástrofes mundiais. O furacán Katrina, que até agora sacudira Nova Orleans en 2005, foi o máis caro: 75.000 millóns de dólares se se engaden máis de 150.000 danos sen seguro. A Fukushima calcúlanselle 35.000 millóns, ao furacán Andrews de Estados Unidos 25.000 millóns, aos atentados do 11-S 24.000... A terrible onda de calor que azoutou a Francia en 2003 causou danos por valor de 2.000 millóns de dólares.

Houbo, por suposto, desastres sanguentos que custaron moito máis caro. En 1970, o ciclón Bhola matou a máis de 300.000 persoas en Bangladesh e a India. En 2010, o terremoto de Haití afectou a 250.000 persoas. Pero en proporción, os de países pobres son baratos: neles pode estar asegurado o 3% dos bens, nun país rico o 40%.

O produto catastrophe bond escoitouse por primeira vez en 1994, pouco despois de que Estados Unidos sufrise a tormenta de Andrews. Desde entón comercializáronse 250 máis. Como teñen un lugar especial na Bolsa, reciben a nota establecida por Standar & Poor, Fitch e Moody’s. As novas axencias, tamén privadas, que modelizan a previsión das catástrofes, pon en mans das mesmas o criterio de fixación da cantidade a pagar.

O neoliberalismo fixo que os Estados de todo o mundo véxanse obrigados a recorrer a estes bonos para facer fronte a catástrofes cada vez máis frecuentes. Velaquí o que son os cat bond soberanos, a nova débeda pública. Así é o mexicano que mencionei ao principio, pero no mundo téñeno outros moitos, incluídos os que usan a asuranza islámica takaful, como é o caso de Indonesia.

Pero como as sorpresas da natureza son máis numerosas, os bonos do mesmo fío son moitos.Son apostas sobre o tempo que debe facer o weather derivative. Non ten por que ser un desastre, pode ser un seguro para un gran concerto porque pode faltarlle xente polas inclemencias do tempo, ou polos cambios nos prezos do gas debido ás inclemencias do tempo frío, tamén polo inverno demasiado cálido.

Na industria do agro é coñecido o índice growing degree days, que mide o número de días de cultivo, de trigo ou de millo que alcanza a madurez despois de seméntaa. Baixo este índice as grandes empresas asinan apostas de especulación swap en forma de seguro.

Hai botes de species: si esa tartaruga desaparece, o seguro pagará, mentres tanto, as estatuas. Tamén hipotecas ambientais: environnmental mortgages. O especulador non ten corazón.