Primeiro, elixir un obxecto calquera, sexa físico (cadeira, elefante, arco iris…) ou moral ou metafísico (tristeza, xustiza, namoramento...). Para esta presentación, por razóns metodolóxico-didácticas, elixiremos o círculo para que todos teñamos o mesmo en mente no punto de partida.

A continuación, decide que é o contrario dese obxecto. No caso do círculo, á maioría vénnos á cabeza un cadrado, e non podemos negar que eses dous obxectos teñen características contrapostas.

Pero o círculo e o cadrado pertencen ao mesmo eixo espiritual, no que se contrapoñen e no que se circunscribe a contradición entre eles. Están tan lonxe o un do outro como lles gustaría, pero, no fondo, son o espello do outro. E, na disputa deste xogo de espellos, refórzase o eixo.

Sería máis axeitado, por tanto, tomar a liña (recta ou non) ou a pirámide como contrapunto do círculo, xa que ambas rexeitan o eixo bidimensional.

Pero a liña e a pirámide non son os obxectos máis contraditorios co círculo. O xogo pódese prolongar eternamente porque dificilmente atoparemos nada que non teña unha certa conexión co círculo. Como dicía George Lakoff, ao negar o elefante traemos a colación ao elefante (ou polo menos á mente).

Este é o problema que teñen as películas de ciencia ficción. Inventando o futuro, gústanos imaxinar un mundo diferente ao dos nosos días, o máis contraposto posible ao actual. Na convicción de que nos estamos afastando dos nosos esquemas e mentalidades, neste futuro proxectamos inevitablemente os nosos esquemas e mentalidades actuais.

Acabo de ver, no cine, a película Her. O relato desenvólvese nun futuro indeterminado. O fío principal xira ao redor dun escritor que se namora dun novo sistema operativo: a película é un conto de amor entre ese escritor e a voz do novo sistema operativo.

Algúns detalles futuros son fáciles de predicir (por exemplo, a ausencia de teclados por parte dos computadores), mentres que outros son menos. O peto do escritor, por exemplo, é moi pequeno na película, pero moi parecido ao que é agora. E, quen sabe, grazas ao grafeno e aos nano-zers, as computadoras de finais do século XXI poden ser como os panos de hoxe, que se poden levar engurrados no peto.

Moitas das profecías que se realizaron ao longo da historia parecen hoxe un ridículo erro: “Nada que sexa máis pesado que o aire poderá voar no aire” (un xefe de exército de EE.UU., non moi claro, fai máis dun século).

As predicións que mellor duran son as que quedan a nivel simbólico, como una Odisea Espacial 2001 de Kubrick. É difícil, sobre todo nos detalles, axitar vellos esquemas e aprender a mirar ao futuro con ollos claros. E non só na ciencia.

Efectivamente, creo que no terreo político non é necesario ese lavado de ollos (ou miro-lifting): si acordamos un futuro que sexa habitable para todos, máis vale descartar propostas excesivamente pechas, porque pola contra corremos o risco de quedar ridículo (ou deplorable).

Todos os días vemos voar máquinas máis compactas que o aire. Por que as nacións que hoxe non teñen Estado propio non voarán por fin libremente? E, sobre todo, quen sabe si non é o Estado, e non a nación, a que debe desaparecer despois?A
contradición máis petua do círculo é, polo momento e que eu saiba, a esperanza.