Tanto por dentro como por fóra, o edificio BTEK do Parque Científico e Tecnolóxico de Zamudio ten un aspecto futurista. Está pensado principalmente para que os alumnos de 3º e 4º da ESO e Bacharelato visíteno, e o deseño pretende ser atractivo para eles, pero non só para eles. “Queremos socializar a tecnoloxía, que a sociedade sinta que a tecnoloxía é parte dela; aínda que non sexamos expertos, é bo saber como funcionan as cousas, así poderemos ser máis conscientes das consecuencias do noso uso”, dinos Xabier Díaz, director do centro. El colleunos, nunha dobre pirámide que hoxe non terá máis visitantes que Argia.

A web de BTEK reivindica o desexo de divulgar a cultura da ciencia e a tecnoloxía entre a sociedade e, de paso, fomentar a vocación no alumnado. O Parque Científico e Tecnolóxico de Bizkaia iniciou en 2005 os primeiros pasos para a creación de BTEK –Tecnoloxía de Vida– e en 2009 creou a Fundación BTEK, o propio parque, a Confederación de Ikastolas, Elhuyar, Tecnalia e SPRI. O edificio, que foi inaugurado en 2010, quedou en Bilbao.

Nas visitas guiadas, o alumnado adolescente fala ao lado máis próximo da tecnoloxía. Das cousas que tocan todos os días, ou polo menos non lles resultarán do todo estrañas. O que non se pode resumir aquí, xa que queremos centrar a nosa atención no taller final da visita. Taller de Hidróxeno e Enerxías Renovables.

Eixo Zero Hytechpark: hidróxeno

O Parque Tecnolóxico de Bizkaia colabora con outros parques do Estado español no proxecto Zero Hytechpark da UE. Trátase dun proxecto piloto cuxo obxectivo final é a consecución de parques tecnolóxicos sostibles. “Hai moitos campos para traballar, e un deles é o hidróxeno”, explica Díaz. No aspecto técnico, é dicir, na investigación, é Fundación Hidróxeno Aragón quen se encarga totalmente diso. Ao Parque de Bizkaia correspondeulle a divulgación do proxecto.

Pódense abrir moitos camiños en busca da sustentabilidade, segundo dinos Díaz. Pero neste caso, como se dixo, o hidróxeno é o eixo principal. “Un dos problemas das enerxías renovables é que na maioría dos casos dependen das condicións externas: vento, sol, ondas... Hai momentos nos que se produce demasiado e non se pode acumular. Noutros momentos, con todo, falta”. O obxectivo é gardar o excedente para cando hai escaseza, pero facelo non é tan sinxelo como dicilo. E unha das solucións podería ser o hidróxeno.

Hidróxeno, vector de enerxía

Na última parte da visita a BTEK, un vídeo mostra aos alumnos as posibilidades do hidróxeno. Grazas a el saberán que coa electricidade non consumida pódese producir hidróxeno mediante electrólise. Para non desperdiciar os detalles do proceso, digamos que ao principio temos auga, e que coa incorporación de corrente eléctrica conseguiremos hidróxeno e osíxeno. Outra vía, máis eficaz, é a extracción de hidrocarburos. Pero este sistema libera CO2, polo que non parece que poida casar facilmente co obxectivo de sustentabilidade que estamos a buscar.

Dunha ou outra forma, poderemos utilizar este hidróxeno no futuro para obter enerxía, pero o problema é que hai que gardalo inmediatamente, se non vai. Hai que ter en conta que é o elemento químico máis lixeiro do Universo, polo que non se pode atopar en forma de gas na Terra, porque é moito máis livián que o aire e foxe.

O hidróxeno é o fluído con máis enerxía por unidade de masa e cando se utiliza para obter enerxía, combinándoo con osíxeno, non xera residuos. Non é de estrañar, por tanto, o anuncio de varios investigadores de que a economía do futuro será a de hidróxeno. Por que non é así de momento? Sobre todo polas dificultades de acumulación.

Os métodos utilizados para o almacenamento do hidróxeno son principalmente dous, tal e como indica o vídeo antes citado: gas ou hidruro, é dicir, combinado cun metal e, por tanto, en forma sólida. “Se se almacena como gas hai que mantela baixo unha gran presión”, explica Xabier Díaz, “debido á baixa densidade do hidróxeno á presión e temperatura habituais”. Claro que iso é un estorbo. Por unha banda, porque para conseguir esas altas presións hai que gastar enerxía; por outro, porque se necesita tempo para presurizar. Encher o depósito dun coche de hidróxeno tarda máis en encher o depósito de gasolina. Iso si, é máis curto que cargar a batería dun coche eléctrico.

“Aínda a nivel experimental”

O almacenamento de hidróxeno en forma de hidruro evita a necesidade de presurizar e, por tanto, non é tan perigoso -o hidróxeno é un gas moi inflamable-, pero dificilmente pode servir, por exemplo, para un coche: para obter o hidruro é necesario combinar o gas con metais moi pesados, polo que os depósitos son demasiado pesados. Poden ser unha boa alternativa para o fogar a medida que se vaia desenvolvendo a tecnoloxía do hidróxeno. “Temos que ter en conta que todo isto está aínda a un nivel moi experimental”, lembra Diaz Silvestre. Unha das principais liñas de investigación de Fundación Hidróxeno Aragón, que coopera co Parque Tecnolóxico de Bizkaia no proxecto Zero Hytech, consiste en atopar o metal máis axeitado para formar hidruros.

Estas dificultades non se ocultan aos mozos visitantes de BTEK. O obxectivo é que saiban que o hidróxeno é unha opción con vantaxes e inconvenientes. En calquera caso, os condutores evitan molestar aos alumnos con explicacións teóricas de fondo. Despois de ver o vídeo e de recibir unha serie de explicacións sobre as enerxías renovables, comezan de inmediato a parte práctica da fábrica. En primeiro lugar, deberán provocar unha reacción de electrólise. En segundo lugar, tras romper a molécula de auga e separar o osíxeno do hidróxeno, aproveitarán a segunda para obter enerxía nunha pila de combustible. O proceso é inverso ao anterior: a unión do osíxeno –esta vez directamente tomado do aire- co hidróxeno na reacción que proporciona auga, electricidade e calor. Con esta electricidade, finalmente, mobilizarase un pequeno coche. Poderán conducir un auténtico coche de hidróxeno cando sexan adultos?