Juan Iñaki, Gurutz, Andoni, Edurne, Terese, Imanol, Kelmen, Arantza, Jokin… Os nomes que aparecen son: abertzale, arandarra.

Temos nomes en eúscaro, tanto no bautismo como no rexistro. O irmán maior é Juan Iñaki, xa que o avó era Juan Martín. Todos os demais temos nomes en eúscaro. A miña nai era abertzale, Paula Martínez. Naceu en Itsasondo, pero os seus pais viñeron a San Sebastián e viviu aquí, na rúa Narrika. Era moi nacionalista, e facía propaganda para que as mulleres puxesen nomes en eúscaro aos seus fillos. O seu pai, un tipo carlista, foi alcalde do PNV en Itsasondo antes da guerra. Despois da guerra metérono no cárcere, puxéronlle unha multa… Eramos nove irmáns e, en 1940, cando morreu a miña nai, o meu pai mandoume ao internado, Lekaroza. Entón eu tiña 12 anos. Unha vez, o catro irmáns de Atenas foron facer unha demostración. Con todo, alí dominaba o fútbol, non a pelota. Atano II, III, IV e VII. Eles daban exhibicións e case todos os estudantes do colexio xogaban a fútbol. Mirando a pelota, dous gatos. Tamén os de Atenas déronse conta: “Nós, aquí, os mellores do mundo, e os estudantes no fútbol!”. Atano III.ak quería introducir ao seu fillo en Lekaroz, pero cando viu o ambiente no que vivía, meteuno en Oronoz.

Vostede tamén estudou en Oronoz-Mugaire.

Cursei os primeiros estudos e comecei a estudar Comercio no mesmo Lekaroz, pero eses estudos retiráronos en Lekaroz e puxéronos en Oronoz-Mugaire, e alí fun. Alí andei en pelota co meu fillo Atano III.aren. Morreu moi novo, aos 32-33 anos. Pero aquilo non era pelotari… No colexio de Oronoz había un frade, irmán Segundo, de Berriz, afeccionado á pelota. Celebrábase o Día da Pelota e todos os pelotaris pasaron por alí. Todos menos Dionisio Onaindia, de Gernika. No noso colexio facíase unha exhibición de profesionais. E Miguel Gallastegi. Xogaba en Elizondo e talvez viña ao colexio. Ademais, Gallastegi xogou coa pelota doce contra tres dos estudantes da Escola Politécnica de Donostia. Si sacase a pelota de agora, acabouse! Os estudantes non a viron! Estou visto en Gros, no frontón de outrora, o Campionato do Mundo. Francia opúxose a España. Aranbillet era Francia e Atano III era España. Eran os tempos de Franco. Cada un puxo as súas pelotas. Os Aranbilletes son lixeiros e os Atanos máis pesados. O saque, entón, era libre e Atano fíxolle moito dano polo saque. Tamén era máis no piloteo. Aranbillet, pola súa banda, era o mellor defendido con volea…

Puxéstesme a pelotear, pero vos sodes un corredor.

Antes de ser corredor, eu fun pelotari. Fíxeno todos os días a man, no frontón de Amara. Os mozos ían xogar coa pelota de goma e, ás veces, mentres esperaban, dicíalles: “Queredes xogar a man mentres tanto?”, empezabamos. Gañaba facilmente. Tiñan unha época moito mellor que a miña, pero non a sabían a man. Tamén ía a Errondo, ao frontón de detrás da Clínica San Juan de Deus. Colle a pelota a man, a raqueta, a pa… Sal en pantalóns curtos de casa e alá!

De que maneira empezaches a correr?

Direiche como empecei a correr… Estaba a mirar pola xanela e vin á xente, correndo. 1978. Tamén a xente maior correndo! Preguntei: “Que demos pasa aquí, toda a xente correndo?”. E dixéronme: “Están a adestrar para o maratón”. Maratón? “Eu tamén o farei!”. Fisicamente estaba ben, ía á montaña, á pelota, e isto e aquilo. Empecei a dar voltas por San Sebastián, fun á ponte de Hierro e subín polo Urumea. Pero adestraba tan mal, pronto tiña os pés cargados. E deixei de facer ese primeiro maratón de San Sebastián. En febreiro chegou o pequeno maratón de Azpeitia. Pikua era un bar nos organizadores. Debutei alí. A antiga Belén Azpeitia tamén estaba alí, correndo. Corrín e ouvín: “Levanta, Belen!”, “Vou xunto a Belén, non vou mal!”… Despois, volvín debutar no segundo maratón de Donostia. Fixen 3:40, creo. A próxima vez baixei o tempo: tres horas e media. Sempre estiven baixando o tempo. A pesar de ser máis vello, tiña máis experiencia. Corrín tres maratóns seguidos e logo deixeino. Desde entón, fixen carreiras populares. Entón era case todos os domingos…

Aínda hoxe en día, apostou polo xornal Berria en Donostia-San Sebastián.

Si, a última. E o ano que vén teño a idea de ir a Lyona, ao Mundial. Por agora, estou a facer ximnasia e correndo todos os días. Estou a correr pola miña saúde, a pelota, a montaña… É saudable. De todos os xeitos, hai un ano estiven moi decepcionado, nunha ocasión flaqué dez quilos. Aos poucos foi recuperándose. Polo menos, non me buscaron en apertos e seguiron adiante. Son naturista, ovo-lacto-bejetariano: lácteos, ovos e verduras. Non hai peixe nin carne na miña dieta, aínda que como de cando en vez. Acabouse, pois!

Pola xanela desta casa, algunha vez, viu á xente correndo e vostede tamén empezou a correr...

Si.

Esta casa ten historia, a xente que viviu alí…

Aitzol vivía aquí coa súa irmá Zoila. Antes da guerra, eu neno. Tiña 8 anos cando empezou a guerra. Recordo que había unha sotana. O cura, Aitzol! O noso irmán Gurutze, desde Lotsa, tiña unha relación moi estreita con Aitzol. Gurutz era poeta e adoitaba acudir a miúdo a Aitzol. Ademais, Aitzol era o responsable do grupo Poxpolinak do Kursaal, e alí era onde eu ía estudar danza. Tamén lembro que foi un día de patria, e como desfilamos até Atotxa… Aquí o ambiente era totalmente castelán. Agora tamén, pero en fin. Eran dous amigos, un era o Arriaga, outro Mais. Arriaga, en castelán; Mais, en vasco. A ese Mais chamabámoslle “o vasco”, porque sabía eúscaro. De aí as cousas, entón, neste ambiente!

En voso estabas todos euskaldunes.

Da costa. Até os 4 anos eu non sabía castelán. O meu irmán Imanol e eu fomos á ikastola á rúa Etxaide. Era a época da república. Non sei si era unha ikastola ou unha gardaría, pero estivemos alí os dous até os 4 anos. Logo metéronnos no Sacro Corazón, na rúa Sánchez Toca. Era a época da república. A miña nai dirixiuse ao director Mujika: “Non o ensinades en eúscaro?”, e o outro non. Pero como estaba preto de casa aquel colexio… e perdín o eúscaro. Todo en castelán. Tiña dous irmáns en Madrid, estudando enxeñaría mineira, e en casa falábase todo en castelán. Pero as reunións de Euskaltzaindia tampouco se celebraban en castelán naquela época? Todo en castelán! E cando estudei en San Sebastián e Bilbao e volvín a Itsasondo a traballar, en casa falábase en castelán. Cando viña algún de fóra, con el en eúscaro! Era o mesmo que contaba Campanilla. Que na súa casa falábase en castelán, que o seu pai non falaba en eúscaro con ninguén máis que co baserritarra.

Faláchesnos do meu irmán, Gurutz Sarasola, Lotsati.

Tiña doce anos máis que eu. O meu pai mandou a Lekaroza. Estudou tamén en Francia. Creo que tampouco el tiña vocación de fábrica. Despois coñeceu a unha campesiña. Moza, campesiña; o noso irmán, fillo do industrial. Dous mundos… Non puido ser. O meu irmán equivocouse un pouco. Tirouse ao tren na ponte de Hierro, nova, 20 anos. Non se que se dixo da morte do meu irmán, era moi pequeno. Escribía nO Día, poesía. Anjel Lertxundi escribiu un artigo no que dicía que na literatura vasca hai tres L, tres poetas que morreron mozos: Lauaxeta –foi fusilado–, Lizardi –que morreu enfermo–, e Lotsati. "Mira, mencionou a Lotsati!", díxenme. De Lotsa non ten a categoría de Lizardi e Lauaxeta, pero, mire, Lertxundi mencionaba a Lotsati. Non podo dicir moito, porque non se moito, porque naquela época eu era un neno. Lembro algunhas cousas, con todo. Nada máis acabar a guerra, vin morrer a xente, arroxala ao tren. Recordo, un home, e como se pararon os seus antiojadas… A estación de tren estaba alí.

En Donostia, participas no proxecto Bageraren Mintzalaguna. Tes algo que contar ti…

Si, tamén participo neste programa, si. Niso e en moitas outras cousas dou o día agora: correr un pouco, ximnasia, estiramentos, machada…

A machada?

Fixen tres apostas. Non vin a ninguén na praia, pero fai tres ou catro anos que fixen unha machada na praia. Estiven cortando troncos traídos polo mar na Zurriola, A Cuncha e Ondarreta de San Sebastián. Tamén en Getaria. “Si vas facer unha machada, vaiche ao bosque!”, dixéronme. "Antes de ir ao bosque, isto serve para dificultar un pouco!", contestei. Tamén xogo ao xadrez. Si teño un amigo, gústalle moito xogar ao xadrez. Pero gaño e enfádase comigo. E fai un intre que non o fai. Agora xogo a través de internet contra o computador. Hai moito tempo que traballo. Pero non se pode gañar á máquina, non é fácil. O ano pasado estiven peor de saúde, pero recupereime. Gustaríame participar no Campionato de Master de Lyon do ano que vén. Xa che dixen, eu corro pola saúde, porque o deporte é saudable. Non hai máis misterio.