Luís Aranguren leva anos traballando en torno ao voluntariado e publicou varios libros e artigos sobre o tema. Un compromiso persoal, unha acción organizada en favor da sociedade sen ningún ánimo de lucro, que define como voluntariado. Concede especial importancia a que a acción sexa organizada: “Non é unha iniciativa individual, é unha acción colectiva. En consecuencia, trabállase polos obxectivos dunha asociación e pola comunidade. O voluntariado é unha peza de apoio á creación de tecido asociativo”. En comparación con outros tipos de compromisos, Aranguren asegura que conseguiu normalizar as accións voluntarias na sociedade e que nos últimos anos incrementouse: “Cáritas vai ser unha das asociacións con maior número de voluntarios e nestes anos de crises incrementouse. É unha boa noticia”.

O mozo donostiarra Eneko Marín é voluntario de Cruz Vermella Gipuzkoa desde 2005. Dedícase á intervención social e de emerxencia, e tamén notou o incremento do número de voluntarios: “A xente dáse conta de que ten que ofrecer axuda e como moitos están en paro, até atopar traballo fanse voluntarios”. Que lles dá ser voluntarios? “Sentes útil para axudar aos demais e tamén serve para darse conta da realidade. Sensibiliza de forma moi directa, porque normalmente ves que estas necesidades que coñeces na televisión, no xornal e na radio están moi preto de ti”, explica Marín.

Con todo, o crecemento destes anos ten un lado escuro: hai máis voluntariado pero menos institucións. Segundo Aranguren, desapareceron os pequenos e os que dependían das subvencións públicas: “As institucións teñen que facer autocrítica porque o 60% das organizacións de solidariedade e voluntariado do Estado español han xurdido nos últimos 20-30 anos. A maioría funcionaron grazas ás axudas económicas e non traballaron a base social: non crearon unha rede de seguidores, socios ou colaboradores. Non tiñan diñeiro propio nin capital social dos colaboradores, polo que na actualidade só sobreviven grandes entidades de longa tradición”.

Necesidades derivadas da crise

O paro, a falta de recursos… En xeral, a situación actual ha traído novas necesidades aos fogares dos vascos e as súas consecuencias tamén ven no voluntariado. Até hai uns anos, o obxectivo dos voluntarios era axudar á xente na vida cotiá, no lecer e na soidade, pero a crise fixo que a distribución de alimentos, roupa, produtos de limpeza e material escolar sexa unha prioridade. Así o demostran, por exemplo, as recollidas de alimentos que os bancos de alimentos fixeron en Hego Euskal Herria a finais do pasado novembro. Durante un par de días, centos de persoas recolleron a comida en diferentes puntos da xeografía vasca para pedir axuda aos supermercados. O Banco de Alimentos de Gipuzkoa, por exemplo, obtivo un resultado inmellorable e obtivo o dobre dos alimentos esperados: Ao redor de 250.000 quilos. A suma repártese entre as familias que máis o necesitan, os comedores sociais e as institucións.

Dentro da intervención social, Cruz Vermella realiza diversas campañas relacionadas con cada época a través dos seus voluntarios, co obxectivo de axudar aos máis necesitados. En vésperas do Nadal, por exemplo, recolléronse xoguetes para os máis pequenos. Marín explicou que até 2012 recollíanse xoguetes usados e que na última recolléronse xoguetes novos. A razón deste cambio radica en que todos os nenos e nenas xogan nas mesmas condicións e os agasallos recibidos non son un elemento máis para facerlles sentir diferentes.

“Antes, estes servizos eran máis demandados polos inmigrantes, pero nos últimos dous ou tres anos, coa crise, necesita máis xente de aquí”, aclarou Eneko Marín. Conscientes diso, Cruz Vermella decidiu dedicar o diñeiro, en lugar da o terceiro mundo, ás necesidades da xente da súa contorna e a axudar aos máis desfavorecidos, pondo en marcha o proxecto Orain baino gehiago en 2012. “Dependendo das necesidades das familias, prepáranse paquetes especiais con produtos de hixiene persoal, leite en po para bebés e material escolar e entréganse ás familias unha vez ao mes para cubrir unhas necesidades mínimas”, explica o membro de Cruz Vermella.

Dentro deste proxecto tamén se ofrecen outros servizos como a mellora da empleabilidad e a oferta de recursos para a infancia que fomenten o éxito escolar. Cando se puxo en marcha, a Cruz Vermella había previsto finalizar o proxecto este ano, pero debido a que aínda hai necesidade, a institución confirmou que seguirá en 2015.

Marín explicou que “é importante que o voluntariado chegue a lugares nos que non chega a administración pública. A intención de Cruz Vermella non é competir a ninguén, senón ofrecerlle axuda alí onde non chegue o servizo público, ou mentres el chegue. Si a administración pública chega a este servizo, Cruz Vermella non ten necesidade de satisfacer esa necesidade e recorrerá a outra”. Por iso, as organizacións colaboran na distribución de produtos e materiais e baséanse nun seguimento previo das administracións ás familias. En definitiva, o obxectivo é a colaboración interinstitucional: “É un servizo para os usuarios e a intención é satisfacer todas as necesidades entre todos”.

Axuda na procura de emprego

Na actual conxuntura socioeconómica, atopar traballo permite aos cidadáns sentir a calor dos primeiros raios de sol. Os voluntarios tamén teñen algo que facer nese sentido e desde decembro, por exemplo, teñen habilitada unha zona de procura de emprego no centro da Cruz Vermella de Tudela. O espazo está xestionado por voluntarios que ofrecen un servizo gratuíto de internet e ferramentas para que poidan mergullarse no mundo laboral. O seu obxectivo é orientar e asesorar ás persoas en situación de desemprego.

Existen outras formas de colaborar neste ámbito: Iñigo García achegouse por primeira vez hai dous anos á Sociedade A Pousada dos Abrazos de Bilbao para realizar unha visita guiada. Gústanlle os nenos e empezou a coidar á filla dunha muller mentres ela traballaba. A asociación ten como obxectivo proporcionar un aloxamento digno ás persoas en situación de exclusión social e na actualidade conta con varios pisos de aluguer na capital biscaíña. “A maioría das mulleres inmigrantes que teñen fillos ou fillas veñen de casa. Este colectivo ten máis dificultades e si non tes con quen deixar aos teus fillos, moitas veces non tes tanta dispoñibilidade para traballar, é máis fácil caer nunha situación de exclusión”, di García.A
intención de García era dar refuxio e axuda aos que veñan de fóra, así como aos que se acheguen. Co tempo, ve aos membros dA Pousada dos Abrazos máis como amigos que como voluntarios: “Falamos tamén de ir xuntos de vacacións. A asociación ofréceche a oportunidade de coñecer e facer amigos de todo tipo de persoas que teñen moito interese en ofrecerche”.

As necesidades de sempre non desapareceron

A pesar de que o voluntariado estableceu novas prioridades na dirección da sociedade, as necesidades de sempre seguen aí e hai outros colectivos que necesitan a axuda da cidadanía. A asociación Nagusilan traballa con persoas maiores e organiza actividades para que non sentan soas as persoas que viven en casa ou en residencias. Maite Gonzalo é a responsable de Nagusilan de Azpeitia e aínda que traballa nunha residencia de anciáns, pásase unhas horas semanais de voluntariado con eles. “Gózase moito vendo que eles pásano ben. É terrible, saes con moita forza. É unha tarefa moi amable e moi necesaria a medida que a sociedade envellece”.

A maioría dos membros da asociación xubiláronse, colaboran en función do tempo de cada un deles e realizan actividades como xogar a cartas ou bingo cos residentes ou os que visitan nas súas casas, falar, saír á rúa, facer saídas, ou acompañar aos que o necesiten. Ademais, Nagusilan conta cunha oferta cultural: coros, grupos de teatro, músicos e cantantes de xota que realizan visitas ás residencias. “Parece que non temos tempo, pero se o buscamos, atoparémolo: dedicar o tempo do café diario a unha persoa que o necesita unha vez por semana. É moi agradable, ten mellor sabor que o café”, explica Gonzalo.

A moza Josune Ruiz vive coa mesma dozura a saída que todos os anos fai voluntaria e voluntaria a Lourdes. En maio realiza unha estancia de catro días con persoas con dificultades de todo tipo, realizando actividades de lecer a través do grupo de mozos. “Aquí, es o que di a sociedade, vas alí e durante catro días non sabes que hora é, só sabes que acción tes que facer e pásascho ben. Ademais, falo coa sensación de que estás a facer algo bo e que es especial para quen está diante”, explicou Ruiz.O
arrasatearra Xabi Vallina, voluntario da asociación Aspace de Bizkaia, tamén coñece este tipo de sensacións, que comezou de moi nova coa parálise cerebral. Traballa nun ámbito non institucionalizado, é dicir, no tempo libre, compartindo xogos, saídas turísticas e vacacións cos usuarios. “Para eles é unha forma de liberarse das familias”, dinos, e tamén é o momento de pór en relación e acompañar aos membros de Aspace. Teno claro Vallina: “O que recibimos como voluntarios é máis do que damos”.