A poboación de Anoeta de Tolosaldea multiplicou por catro a súa poboación ao longo do século pasado. Do mesmo xeito que en moitos outros lugares de Euskal Herria, alí asentouse moita xente debido aos postos de traballo que se crearon ao redor da industrialización. Segundo o historiador Mikel Errazkin, este proceso tivo unha influencia directa nas relacións entre os cidadáns, xa que se trataba dun “novo pobo ”. Con todo, nos últimos 60 anos, os veciños de Anoeta xa levaron a cabo diversas iniciativas a través do auzolan. Entre outros, o novo frontón que Errazkin menciona no traballo de construción dunha Comunidade, a estación do ferrocarril Madrid-Irún e a Herri Ikastola.

O Concello deuse conta de que non quería que Anoeta fose “un lugar onde durmir”, sobre todo para os máis novos. No marco desta reflexión, promoveuse o auzolan cultural: para que a cidadanía senta identificada co pobo como suxeito das súas manifestacións culturais. É dicir, impulsar accións baseadas na participación e o traballo comunitario.

Muíño que pon en marcha o pobo

Utilizan a metáfora do muíño cultural para explicar o auzolan cultural. Para poder obter un bo pan, todos os elementos que interveñen no proceso de fabricación deben ter unha boa conexión para o seu funcionamento e para o que sexa necesario. Necesítase materia prima, infraestrutura e enerxía creativa. En Anoeta, o muíño está formado por colectivos que colaboran e Errazkin enuméraos no libro: Ikastola, Gazte Asanblada, Alkartasuna club de xubilados, Loatzo musika eskola, Txolarre Kultur Elkartea e o grupo de tempo libre Ziripot son algúns dos elementos que conforman a diario o pan da identidade popular.

Ademais da forza de cada colectivo, tamén consideraron importante a creación de novos espazos culturais. Por iso, comezaron a organizar actividades para todos os anoetarras, algunhas das cales actualizaron os costumes de outrora. O exemplo máis claro foi a recuperación da corda de baile, que reúne unha gran cantidade de danzas tradicionais vascas e que, aínda que nos anos 50 deixaron de bailar, foi revivida polos mozos do pobo en 2003. Actualízase o antigo costume do pobo e báilase o sábado anterior a Entroido (antes facíase o día de San Juan). De feito, o feito de que o día estea fose das festas do pobo dálle unha forza innata. Doutra banda, quíxose dotar á muller dun espazo propio na festa.

Tamén se traballou na recuperación de símbolos propios de Anoeta, como o cuco. En Tolosaldea existe o costume de pór alias aos habitantes de cada pobo, e como os amezketarras son as moscas e os andoaindarras, aos de Anoeta chamóuselles kuku. A imaxe desta ave foi reforzada como unha mostra da cidadanía nos últimos anos. Ademais de ser os protagonistas das festas, decidiron colocarse no novo escudo da localidade.