Así concluíu Amets o adeus ao final do Campionato Absoluto de Bertsolaris: “Ofrezo esta txapela á miña nai, que me ensinou eúscaro cando era nena”. Aínda que estiven dúas veces no BEC, esta vez seguín a tarde da final entre a miña casa e a miña casa. Os últimos bertsos, a cara a cara, o sentido e a emoción das palabras, a pesar de habelas visto na televisión, penetráronme enseguida no universo de bertsos da final. Terminei a sesión e volvín chegar do universo á terra, á rúa, entre veciños, amigos, paisanos. Un pobo e dous mundos, próximos e afastados. Bertso Aireak na miña mente e na miña boca, silencio na xente da rúa, na tele dos bares do Athletic e en San Mamés Barria. BEC e SMB, un pobo e dous mundos, cércao e o lonxe.

Non é fácil ser euskaldun en ningún sitio, menos na nosa contorna. Como os soños, eu debo o eúscaro en gran medida aos meus pais. Os dous se euskaldunizaron no seu día e o eúscaro foi a lingua que coñecemos en casa tanto o meu irmán como eu desde pequeno. O que en casa se refuxiaba, en cambio, fóra foi moitas veces amargura. Cantas miradas da infancia, cantas preguntas do instituto e cantas respostas: “Pero por que falas en eúscaro?”. O equilibrio para integrarse entre amigos, para darme o meu e non negar o que somos. Colectivo e individual, individual e colectivo.

Para afianzarse na colectividade, as culturas de Estado “oficiais” aproveitaron a uniformización e a homogeneización para materializar a súa identidade. Os poderosos tentaron sen cesar construír unha identidade artificial central para aumentar a súa adhesión ao Estado e someter aos cidadáns máis humildes. As seleccións deportivas, o Exército ou os días festivos nacionais, tanto en Francia como en España, cumpren así a función de construción dun vínculo sentimental.

Pero as comunidades culturais marxinais construímos a nosa identidade colectiva noutras bases. O bertso converteuse no punto de encontro para vivir colectivamente a nosa identidade. O Campionato Manomanista ponnos mirando cada catro anos ao BEC a maior parte dos vascos, xuntando as pingas da fronteira e as ondas do estanque, as do norte e as do sur, tanto no silencio sepulcral entre os bertsos como no posterior aplauso dos aplausos.

Por iso merece a pena ser vasco, porque, por encima das dificultades, no mundo uniformizado que nos ofrecen, permítenos vivir as nosas relacións e os nosos sentidos, valores e referencias doutra maneira.