Que ten a BBC ese gran nome, fama e fama?

A confianza no traballo durante moitos anos, a imparcialidade, ser referente cultural a nivel internacional… Moitas cousas. A xente paga un canon de 144 libras ao ano e, a cambio, espera algo bo. Quero dicir, contidos de calidade. Ao principio tamén me sorprendeu a min, non entendía a confianza da xente na BBC. Ninguén se encargaba de pagar ese canon. Ninguén. En cambio, recordo que en España se tentou establecer o canon e non avanzouse. A BBC, pola súa banda, é parte da identidade, a xente confía no medio, de verdade.

Que tiña a BBC antes de empezar a traballar nela?

Unha referencia mundial entre os medios de comunicación: unha das televisións máis grandes. Atraéronme os proxectos máis interesantes do lugar, a súa grandeza, a súa importancia, o número de espectadores… Desde que comecei a traballar alí, a xente de alí fíxome máis, con moito talento. Sen preocupación din: “Nós non estamos aquí polo diñeiro, senón pola paixón”. E é certo, porque un traballador da BBC gaña menos que un que fai o mesmo traballo na cadea privada. Hai xente boa traballando na BBC e, coñezo a algúns, quixeron traballar alí desde pequeno! Moitas cousas interesantes para a BBC. Doutra banda, é pioneira en moitas áreas, vive sempre de face ao futuro, traballando en novos proxectos. Iso dáme moita forza. Comparto os seus valores de acceso á audiencia, a clase obreira local e a que representa na sociedade inglesa.

Estudou Enxeñaría de Telecomunicacións na UPV/EHU, está a realizar traballos de xestión na BBC. É sorprendente, en parte…

Sempre teño que dicir: estudei enxeñaría, si, pero nunca traballei como enxeñeiro. Tiña tres ou catro meses de prazo, despois de terminar a tese doutoral, para presentala. Namentres, fun a Londres a visitar a un amigo. Sempre me atraeu viaxar, pasar o tempo no estranxeiro, e nesta ocasión, estando en Londres, díxenme a min mesmo: “Aquí tentarei buscar traballo”. Empecei a traballar nunha oficina de postproducción. Era filial de HBO, Warner, etc. en Londres e posuían o dereitos DVD dos seus produtos en Europa e Oriente Medio. Empecei na xestión de proxectos, na difusión de DVDs, diriamos no desenvolvemento do negocio. Estiven alí tres anos. De alí volvín a Bilbao, nunha consultora de novas tecnoloxías, á venda dun produto relacionado coa televisión interactiva. Naquela época púxenme en contacto con moitas televisións españolas. Traballaba tamén no ámbito comercial, non como enxeñeiro. Con todo, eu quería en Londres, aquí víame máis limitado profesionalmente, así que me apuntei a un proceso de selección da BBC e elixíronme: “Non hai dúbida. Xa vou!”. E así.

Lémolo en Linkedin: Garazi Goia, Xefa de Xestión Comercial da BBC.

Traballei moito antes de chegar alí. Empecei na división de canles, na xestión de que o oito canles de televisión e as trece radios da BBC puidesen chegar a todas as casas de Inglaterra: acordos cos reguladores, convenios co goberno, estratexia de desenvolvemento de contidos… Empecei a xestionar pequenos proxectos e aos poucos funme facendo de estratexia. Fun de abaixo a arriba e agora dirixo o equipo para a xestión comercial. Nunha delas, traballaremos a estratexia de crear unha nova canle da BBC; na outra, analizaremos o futuro da televisión por internet… Eu xestiono propostas financeiras e estratéxicas e preséntoas á dirección: custo, impacto na audiencia, impacto no traballo dos competidores que están no mesmo mercado, en que posición está en relación coas novas tecnoloxías, non facer coalición con outras televisións…

Adiviñar o futuro non vai ser, pois, unha tarefa fácil.

Moi difícil! Na BBC hai un gran departamento de investigación, unha I+D, referente no mundo. Investigan que se pode facer no ámbito técnico, nós achegamos os seus avances técnicos ao estratéxico. A BBC ten a responsabilidade de achegar cada vez mellores contidos e produtos á audiencia, e non se pode parar co que ten. O canon dá tres billóns de libras á BBC e gran parte gástase en crear ou comprar novos contidos, pero hai outra parte importante que se gasta en deseñar estratexias para facelos chegar á xente. Estratexias, quero dicir, para trasladar os contidos ao consumidor non só na televisión tradicional, senón tamén a través das tabletas, os teléfonos móbiles e outras formas máis recentes.

Trátase de andar por terreos onde ninguén andou por diante.

Difícil e á vez interesante. Sinto un privilexiado porque formo parte dun grupo que fai este tipo de reflexións. Viaxo por Europa, aquí e alá, en Bruxelas, na Comisión Europea e en Xenebra, nunha institución que reúne a todas as emisoras de radio, onde se ve claramente que cada país ten o seu nivel, a súa velocidade. España está detrás, por exemplo, e Euskal Herria, lamentablemente, non ten presenza neses foros europeos. Inglaterra, pola súa banda, atópase no outro extremo da clasificación, impulsada pola BBC. Sempre foi un referente. Aí están Alemaña e Francia, ben situados.

España está detrás, Euskal Herria non ten representación.

Cada medio de comunicación ten que facer unha achega económica á institución e, por tanto, ver si a EiTB convenlle isto. Bo, estar alí e escoitar non está mal, pero non sei si esa é a prioridade… Eu, de todos os xeitos, estou en contacto con xente de EiTB, a nivel persoal e profesional, cos que están na dirección e cos que non están, cos que teñen ganas de facer algúns intentos.

Como ves EiTB?

Si a televisión salgue adiante, fai apostas, e si non ten diñeiro non pode apostar. Non hai máis que conservar o que hai. Si non hai diñeiro, tes grandes limitacións para traballar en proxectos de futuro. Hai, con todo, proxectos interesantes. EiTB á carta, por exemplo, seguín moi de cerca, é moi interesante. Dixéronme, por outra banda, que o sector audiovisual está bastante modesto e que moita xente non ten motivación. Baixan os salarios, non hai seguridade laboral… O peche da televisión valenciana… Non é o mellor ambiente para asumir riscos.

A BBC non ten esas preocupacións, xa que conta cun ingreso de tres billóns de euros a través do canon.

A BBC gañou a súa fortaleza. O canon, por exemplo, está conxelado durante cinco anos, pero aínda así, coa mesma cantidade de diñeiro, está a facer máis cousas. Ese é o reto, seguir respondendo, non perder a confianza no medio, e mirar cara adiante a través de novos proxectos e novas intencións. Subir o canon vai ser moi difícil. En 2017 volverase a levar a cabo a negociación entre a BBC e o Goberno, e o canon incrementarase, manterase ou se baixará, o que tamén mostrará como será o futuro.
Falando da referencial da BBC, pensaba que Estados Unidos tamén estaba aí…
Vostede cree? Si, NBC, CBS e moitas outras televisións teñen moita forza. Tamén outras empresas que están a entrar con gran forza no mundo da televisión ou dos contidos, como Netflix, Samsung ou Amazon.

Quizá penso nesa choiva de produtos de Hollywood. Esa gran presenza da industria, as películas e series, unha chea de programas infantís…

Niso podes estar ben, no que se refire a películas e series. As series británicas son moi diferentes ás americanas, dise que teñen un humor diferente, e así é. De América véñennos cousas a outra escala, moito máis contido, móvese máis diñeiro. Con todo, a BBC está presente en Europa e no mundo. Por exemplo, ten unha serie documental moi potente. Tamén programas didácticos, como concursos e, sobre todo, informativos. Teñen recoñecemento internacional.

Que lles di que se adapta a algúns responsables de EiTB? Ten algunha recomendación?

Non é fácil. Por exemplo, para EiTB poida que a BBC non sexa a referencia ou, polo menos, o importante sería saber adaptarse á escala de EiTB. Si non tes o contexto da BBC, o empuxe, a estrutura…, as comparacións son innecesarias. Quizá mereza a pena entender cales foron os parámetros do éxito en Inglaterra, pensar si os factores que alí funcionaron tamén valen, cales van funcionar en Euskal Herria. Nese nivel falamos. Cando falamos de novas tecnoloxías, por exemplo, reflexionamos sobre onde van, como se reflicten na televisión… En Inglaterra vese claro que ao final deste proceso a televisión vai facer unha cousa á súa medida. “O que me tira a tele vereino” non será. Cada un poderá ver o que queira, onde queira, cando queira, no dispositivo que queira. Aínda estamos lonxe diso, pero de aí o futuro. A BBC fixo unha gran aposta por iso. Os contidos son de gran valor, polo que en lugar de ter os produtos almacenados no arquivo, deben ser postos a disposición do espectador, personalizando a televisión. EiTB non ten a capacidade que ten a BBC, pero podería pensar en como se adapta a súa actuación ás grandes diferenzas e limitacións orzamentarias.

Que fan as televisións non inglesas no Reino Unido? De Gales, de Gaélico…

O gaélico ten unha cadea, a BBC Alba, fundada en 2008. Só emite en gaélico. Por suposto, detrás da súa posta en marcha houbo razóns políticas, pero, a pesar diso, a BBC ten a responsabilidade de preservar as diferentes culturas do Reino Unido. Por suposto, unha comunidade de 70.000 persoas significa unha baixa audiencia. Interesoume ver o proxecto, seguilo, e a ilusión da xente de Escocia naquel proxecto. A xente de aquí tería que aprender moito de alí. No musical, por exemplo, teñen unha escaleta moi interesante. Tamén se emiten moitos debuxos animados, por suposto, de face aos nenos. Por outra banda, en Gales hai S4C, a televisión de gaélico, e hai moitos máis falantes de gaélico que en Escocia. Aínda segue. Con todo, en 2009 comezou a emitirse a televisión de gaélico de alta definición, que se emitiu en Internet. O seu nome era Clirlun, significa “claridade”. Tratábase dun investimento de gran envergadura, cunha audiencia limitada, e dous anos despois tivo que ser clausurado debido aos recortes que sufriu.

Necesítanse as dúas cadeas de ETB, a do eúscaro e a do castelán? Aí están sempre o terceiro e Etbsat.

En definitiva, a televisión é unha ferramenta útil para fomentar a cultura, o idioma ou a comunicación dun pobo. Por iso, o de eúscaro necesítase sen dúbida. Habería que vela, facer unha aposta forte pola cadea en eúscaro e ver os resultados, a audiencia e outros. Pero pechar ETB2, por exemplo, non me parece real, porque aquí hai xente que consome contidos en castelán. Sempre creo no logro dun equilibrio; como impulsar o eúscaro e a cultura, como cambiar os hábitos da xente, como apostar por facer contidos da mesma calidade e peso en ambas as cadeas. Agora a balanza está a favor do castelán, e iso é unha pena.

Deixemos por tanto a BBC e EiTB. Vostede é escritor. O último libro leva por título Unha (deas)herrira, como sabe un lector máis dun. Dime cal é o exilio dese que vives en Londres.

O meu desterro foi elixido por min e, precisamente, o meu afastamento de Euskal Herria achegoume a ela. Deume outra perspectiva, agora entendo mellor o meu país. Paréceme que aquí temos algunhas pantasmas do pasado cos que loitaremos sen dar un paso adiante. Deixalos atrás é necesario para avanzar, pero para gañar esa loita con esas pantasmas non serven as regras e as retóricas de sempre. Creo que para definir as novas regras ou regras é necesario escoitar a outros, adoptar outras miradas ou establecer unha distancia. Saír fose axuda niso. A min axudoume moito. Por iso digo que me achegou. Pola contra, a literatura e as obras literarias axúdanme aínda máis a cortar esa distancia, a facela máis curta.