As expropiacións, o paro e as condicións de vida precarias crearon situacións moi graves. O problema da vivenda é cada vez máis evidente no País Vasco. Por iso, a xente púxose en movemento e organizáronse multitude de actividades por todas partes.

En Baiona, por exemplo, varios veciños iniciaron unha dinámica de okupación para facer fronte ao problema da vivenda no barrio de Plantoun. Neste sentido, creouse un colectivo para reivindicar o dereito á vivenda en Ipar Euskal Herria.

A iniciativa Bilbao 2013 tamén se puxo en marcha o pasado verán en Bilbao, co obxectivo de denunciar o problema da vivenda e crear novos modelos. Varias persoas ocuparon o edificio situado no número 13 da rúa Ribeira e en decembro abriron as portas deste amplo espazo que albergará diferentes proxectos.

Recuperando casas en Navarra

Fontes non oficiais precisaron que en Navarra hai miles de vivendas buxán, aínda que non se pode precisar a cifra exacta das mesmas. O Goberno de Navarra non realizou o reconto e até o momento non facilitou máis datos sobre a situación do incendio. O Grupo de Afectados pola Hipoteca de Navarra (HUT) pediu no Parlamento un rexistro e a publicación dos datos. O Goberno de Navarra ten en todo o territorio 322 casas construídas no seu día para os camiñantes, das que 150 están buxán, segundo explicaron.

O pasado 6 de novembro a UTE "recuperou" dúas casas no barrio de San Jorge de Pamplona. Os integrantes da plataforma non a definiron como ocupación, senón que reivindicaron que se están recuperando casas que son de todos.

“O Goberno de Navarra abandonou estas casas, deixou as xanelas abertas e no seu interior as pombas e outros animais aniñaron. Por que non os seres humanos?”, preguntan os membros da plataforma.

Segundo informa a HUT, neste edificio hai 13 vivendas buxán, en condicións precarias. Trátase de vivendas construídas para os traballadores da rede de estradas dos anos 60-70. Pero do mesmo xeito que sucedeu con moitas casas dos camiñeiros, xa non vive ninguén e levan uns 15 anos abandonados.

Durante todos estes anos, os veciños pediron ás autoridades que fixesen algo cos citados pisos. Non recibiron resposta, porque o Concello de Pamplona non lle correspondía e encargábase do Goberno, pero tampouco mostrou ningunha intención de facer nada coas vivendas.

Tras a recuperación das vivendas, o conselleiro de Fomento de Navarra, Luís Zarraluqui, explicou que a acción non foi "ben valorada" e que levan tempo estudando que facer con esas vivendas. A conselleira sinalou que “os pisos non están abandonados, pero este tipo de trámites requiren o seu tempo”.

Con todo, ante a boa resposta da sociedade, os membros da HUT esperan que o Goberno empece a moverse e que constrúa as súas casas buxán para que sexan accesibles aos máis necesitados como vivenda social. En caso contrario, declararon que continuarán coas recuperacións. “Non podemos esperar a que o Goberno estea parado, vendo que moitas familias necesitan de verdade”.

Dereito vs. Negocio

Desde a plataforma de afectados pola hipoteca denunciaron que “o Goberno Foral está a impulsar continuamente o negocio das inmobiliarias”. O portavoz de HUT, Anxo Larrea, advertiu de que Navarra é a única comunidade que segue dando axudas económicas para incentivar as vendas de vivenda. Segundo os datos publicados polo INE (Instituto Nacional de Estatística) en xaneiro de 2013, en Navarra a compravenda de vivendas aumentou un 9,7% en novembro de 2013 respecto de decembro do ano pasado. Na CAV, pola contra, a venda de vivendas caeu un 8,6% no cuarto trimestre.

A HUT considera que, seguindo o modelo da maioría dos países europeos, débese fomentar o aluguer. Para iso, pediron aos altos cargos que flexibilicen os prezos e condicións dos alugueres. Propoñen que os particulares non teñan que pagar máis do 30% dos ingresos polo aluguer.

Doutra banda, reclamaron que se dea unha vivenda en pago se o cidadán non pode pagar a hipoteca á entidade. “É inaceptable que se perda o que se pagou ao longo dos anos para comprar un fogar, que quede sen casa, e ademais siga con débedas”.

A plataforma, que naceu hai dous anos, conta cun total de 12 grupos repartidos por toda Navarra. Nun principio a plataforma estaba formada por persoas afectadas pola hipoteca, pero en vista da situación actual e a demanda, crearon unha comisión para atender as necesidades da xente que vive en aluguer.

Doura Ruiz e Marco Paz

Doura Ruiz Rodríguez e Marco Paz Ocampo viven nun dos dous pisos recuperados no barrio de San Jorge. Ruiz chegou a Pamplona en 2002 procedente de Colombia, mentres que Paz chegou a Ecuador en 2001. Fabián e Lady viven cos seus fillos de 23 e 25 anos. Paz ten dous fillos en Ecuador e Ruiz ten un en Colombia.

Naquela época ambos tiñan traballo e gañaban bos soldos. Animáronse a comprar un piso cunha cota mensual de 730 euros. Un tempo despois, co aumento dos intereses e do Euribor, impúxoselles unha hipoteca de 1.460 euros, o dobre da inicial.

Ambos perderon o seu emprego e, tras sete anos de hipoteca, a entidade bancaria expropioulles hai dous anos. Con todo, a débeda ascende a 141.300 euros. Desde entón viviron en aluguer e tiveron moitas dificultades para chegar a fin de mes.

En busca de solucións

A parella asegura que tocaron todas as portas para pedir axuda, pero que ninguén lles deu ningunha solución. A última opción foi acudir ao Grupo de Afectados pola hipoteca. “Son os únicos que nos axudaron”, recoñeceu Ruiz.

Cando se dirixiron á plataforma, lembran que ao principio se lles pasou a vergoña, porque tiveron que “espir” a súa vida, contar as súas circunstancias e explicar as súas contas financeiras. “Pero nas reunións escóitanse casos doutras persoas, dásche conta de que non es a única e coñecemos xente que está en peor situación que nós”, explica Paz.

Cando os membros da HUT preguntáronlles si estaban dispostos a entrar nunha das vivendas de San Jorge deron a súa asentimiento. Ao principio dubidaron, porque lles daba medo entrar nunha casa que non era a súa, rehuyendo a lei. “Ao final avanzamos porque non tiñamos nada que perder.”

“Foron semanas esgotadoras, psicoloxicamente duras”, di Ruiz. Lembrou que nos seus inicios sufriu moitos quebradizos de cabeza, cun conflito interno, por si fíxose ben meténdose nas casas.

Agora, sentado no sofá da nova casa, ve as cousas doutra maneira e está orgulloso da decisión que tomou. “Cando vimos as casas desgustoume moito, porque estaban moi abandonadas, nunha situación penosa. Non quería ver á miña familia vivindo en semellante lugar. Pero coa axuda da xente conseguimos un aloxamento ideal durante seis semanas”, asegura.

Ás familias dos seus países de orixe non se lles informou do que lles sucedeu, porque os seus familiares se preocuparían moito e porque temen que os seus achegados pensen que "fracasaron". “Non o entenderían, alí a xente non se endebedaba como aquí. O que ten diñeiro cómprao e o que non o ten non. Si non pagas ás entidades públicas, vas ao cárcere. Pero se tes unha débeda cun particular, corres o risco de morrer. Aquí, con todo, o máis pequeno pódese financiar a prazos, o que aumenta a cultura de consumo”.

Resultado do auzolan

Moitas persoas de diferentes idades colaboraron na adecuación das casas, e outras moitas facilitáronlles utensilios de cociña ou aparellos para o fogar. Desde a anterior vivenda leváronse os seus mobles e aveños á nova vivenda, pero a cociña e o baño acondicionáronse co que a xente lles deu. Non teñen calefacción, pero adáptanse ás estufas.

Os membros da HUT están moi agradecidos: “A cidadanía respondeu á falta de sensibilidade que están a mostrar as autoridades”, di Larrea. A plataforma quere reivindicar un novo modelo de vivenda a través da mensaxe “Si se pode”.

Ruiz e Paz lembraron que os veciños das outras tres vivendas do edificio tamén lles deron unha calorosa benvida. “Enseguida achegáronse a coñecernos e expresáronnos a súa satisfacción por ser novos veciños. Prefiren estar rodeados de casas que se deterioran cada día máis que con pisos habitados”.

Necesidade dun contrato

O obxectivo é chegar a un acordo co Goberno de Navarra para lograr un contrato. Asinar uns requisitos mínimos e mantelos dentro da lei para asegurar que non os vexan obrigados a abandonar o local en calquera momento. Por outra banda, preténdese asegurar a vivenda e pagar a luz e a auga. Agora, ao non estar o aloxamento no seu nome, non pagan gastos, pero en ningún documento oficial aparece que vivan alí, o que lles desampara da lei.“Nós non queremos vivir gratis, queremos pagar un aluguer social en función dos nosos ingresos”.

Animan á xente que se atopa na súa situación a acudir á plataforma do seu pobo ou barrio e a realizar na medida do posible este tipo de proxectos. Queren que a súa experiencia sexa útil para outros. Ao mesmo tempo, mostráronse dispostos a participar nas posibles recuperacións que se poidan producir a partir de agora.