Que sensacións xeráronche os pasos dados nos últimos tempos polo colectivo de presos e exreclusos?

Para min foi unha especie de continuación da boa sensación que me causou a decisión de ETA de hai dous anos. Con todo, non se pode pór toda a carga ao carón, esíxese a ETA e aos presos que dean máis pasos, pero a outra parte fai o contrario, como vimos coa operación contra avogados. A algúns parece que lles preocupa a desaparición total de ETA.

Que pasos deberían dar a partir de agora os diferentes axentes?

No caso dos presos, deberían comezar canto antes o proceso que anunciaron e solicitarlles de forma individual a aplicación da Lei Orgánica Xeral Penal. No caso de ETA, os seguintes pasos son a disolución e a entrega das armas, pero o certo é que para iso necesita ter ante si a alguén que acredite esa entrega, algo para o que o Goberno non está disposto. En calquera caso, aínda que sexan unilaterais, ETA debería seguir dando pasos. Doutra banda, hai que pedir ao Goberno Vasco que non mire só a algúns, que esixa tamén ao Goberno español que modifique a política penal.

Precisamente, Urkullu e Rajoy reuníronse para tratar de buscar unha solución á crise.

Si, pero pense no tempo transcorrido desde que solicitou a reunión. Aí vese a vontade do Goberno de España. Está cómodo e non ten présa. Ante iso a sociedade ten que mobilizarse e dicir “até aquí chegamos”.

Tendo en conta a actitude do Goberno español, canto tempo vai pasar antes de que se establezan medidas para mellorar a situación dos presos?

É unha lotaría falar do tempo. En calquera caso, hai que dar tres pasos: primeiro, o fin da dispersión para todos os presos; segundo, que os presos enfermos saian á rúa, como sacaron outros, porque a ninguén se lle esqueceu o caso de Galindo; e, por último, que os que cumpriron tres cuartas partes da condena tamén poden saír á rúa. E cos presos que quedan, si hai vontade, sempre hai fórmulas para arranxar as cousas, como foron no 77.

O Goberno Vasco está a deseñar o programa de inserción “Hitzeman”. Que características debería ter un programa destas características?

Gustaríame lembrar que no 82 fun senador, especialmente para os presos e Autónomos da oitava asemblea de ETA(pm). Aí non se pedía ningún arrepentimento nin colaboración, senón que se trataba dunha aposta polas vías políticas, e a xente foi saíndo aos poucos a través dos indultos. Un plan de reinserción debe ser o de excarcerar aos presos por indultos ou por cumprir o tres cuartas partes da condena. O motivo do seu ingreso en prisión xa non existe, ETA desapareceu e non mata. En calquera lugar do mundo onde se produciu un conflito armado, o final dese conflito veu a través dun acordo negociado entre as partes, salvo aquí, e iso é pechar o conflito en mentiras.

A moitos presos aínda quedan moitos anos de cárcere, que solución ves para eles?

Hai que buscar unha solución, porque o problema xa non existe. Mentres unha das partes desapareceu, o Goberno ten secuestrados a persoas nos cárceres, o que debería solucionarse nun prazo de entre dous e tres anos.

Dous ou tres anos? O delito persiste e as leis tamén.

Pero tamén está a capacidade do Goberno para indultar, por exemplo.

O Goberno está absolutamente paralizado.

Por iso a sociedade vasca ten que moverse. Neste momento non estamos a falar dunha cuestión política, estamos a falar de dereitos humanos. Non ten sentido que, despois de dar os pasos que se deron, sígase cunha política penal de carácter vingativo. É o momento da sociedade.

E o momento dos partidos políticos en Euskal Herria?

Son bastante incrible co que fan os partidos políticos. Creo que isto depende dos movementos sociais e da xente. Tal e como estamos a ver en Cataluña a nivel político coa consulta, no noso caso tamén a sociedade ten que mover aos partidos para buscar unha solución definitiva.