“Neste mundo todo ten o seu tempo, non só os instrumentos senón tamén o aizkolari ten un tempo no corte do tronco ou o levantador de pedras. Natural, real, súa. Os barrenadores son tan importantes na cultura de Bizkaia que tamén teñen cabida no teatro. Quizá sexa a primeira vez que se atopa nun teatro, xa que o deporte rural é algo insólito no teatro. Conectar coa forza e ese equilibrio. Falamos do pulso dun pobo, do tempo do noso pobo, do actual. O deporte rural é a expresión dun pobo, reflexo da nosa identidade”. Son as palabras de Harkaitz Martinez de San Vicente, que fala sobre o novo espectáculo Herritmo.

 

Oreka Tx fórmano Mikel Ugarte (na txalaparta), Mixel Ducau (nos instrumentos de vento), Juanjo Otxandorena (nas cordas) e Iñigo Egia (na percusión). O seu último traballo foi presentado ás portas da Feira de Durango, da man da produtora Silex (facendo referencia ao material da txalaparta de pedra que tocan), Txalap.art. O trío Kalakan acompañoulles nesta nova aventura discográfica. Pero para romper a estreita liña entre a tradición e a contemporaneidad, uniuse o grupo de danza Kukai no espectáculo Herritmo. Para actualizar esta tradición, atoparon a inspiración no deporte rural, e desde a praza até o teatro, levaron o ambiente rural á cidade. Pero non de todos os xeitos. O espectáculo conta coa participación de seis bailaríns, oito músicos e un longo etcétera de deportistas, entre outros.

 

Herritmo, por H, fai referencia ao ritmo dun pobo. Este espectáculo multidisciplinar ten catro eixos: música da man de Oreka tx, canto de Kalakan, danza da man da compañía de danza Kukai, que dirixe Jon Maya, e deporte rural da man dos deportistas que participan neste espectáculo. “Para nós o deporte rural sempre foi unha disciplina moi rechamante, con moito sentimento. Tamén entendemos este proxecto con esa afección aos desafíos e desafíos que teñen os deportes rurais. Para nós, sacar adiante o proxecto foi como levantar unha pedra de 300 quilos” di Harkaitz Martín de San Vicente. Como adestradores, o director artístico Hansel Cereixa (A Fura dels Baus, Cirque du Soleil) dirixiuse ao catalán para ofrecer un punto de vista externo sobre o tema. “Quixemos buscar o equilibrio entre a danza, a música ou o canto e o deporte rural”, di Hansel Cereixa.

 

Jon Maya, coreógrafo da compañía de danza Kukai, recibiu como agasallo de honra o espectáculo Herritmo, dirixido por Xuban Intxausti. Ademais dos bailaríns habituais do grupo, tamén participan Noemi Viana e Anne Anza. Ambos practican a danza contemporánea, pero non rexeitaron os arin-arin. “A súa participación enriqueceu o espectáculo no que respecta á danza”, afirma o coreógrafo. “Persoalmente, debo dicir que neste proxecto reunímonos grupos que temos unha maneira de entender a cultura e a tradición vasca. É dicir, a pesar da nosa cultura actual, bebemos da tradición do noso pobo e esa é a nosa base. E é realmente interesante que nos xuntemos todos porque dáche a oportunidade de mirar dentro. Detrás disto hai unha reflexión e é por que o facemos e como chegamos até aquí”, explica Maya.

 

O cantante de Kalakan, Jamixel Bereau, mostrouse contento polo traballo realizado xunto a Oreka Tx e Kukai. “É un traballo moi coherente, porque moitas veces non é fácil a relación dos vascos coa nosa identidade. E os creadores vascos aínda menos, temos ese problema entre nós. Para crear música, que é a música vasca, de onde vén... Equilibrio entre tradición e modernidade, identidade vasca... Por iso, creo que é normal que o tres esteamos xuntos, porque temos moitas cousas xuntas, como vemos ao home, ao mundo, á arte... Contamos unha historia, creando emocións e fortalezas, sobre a vida, a identidade vasca ou a propia”.

O espectáculo é moi emotivo. Os bailaríns, en grupos, dominan por completo o espazo escénico, a danza contemporánea e a tradioccional, como ben sabe facer a compañía Kukai. De forma individual, en parellas e en grupos, combináronse as xotas, os fandangos e os movementos de contemporaneidad. O músico, Oreka tx e Kalakan reuniron o cancionero tradicional vasco e a fusión. Utilizaron dous tipos de txalaparta, de pedra e madeira, mostrando unha vez máis que este instrumento rítmico serve tamén para facer música harmónica.

 

Ducau ou Otxandorena utilizaron diversos instrumentos. Otxandorena tocou as cordas, utilizando a guitarra e a mandolina. Ducau tocou alboka, saxo ou txirula. Os cantantes de Kalakan actuaron ben, acompañados da capella e músicos. O último tramo do espectáculo dérono os pobos deportistas, cortando troncos, levantando pedras e facendo buracos na pedra (neste deporte participaron dúas mozas). O público seguiu a berros e con entusiasmo as destrezas dos deportistas.

 

Tras a súa estrea no Teatro Principal de Vitoria-Gasteiz e o Teatro Gayarre de Pamplona, colgouse o cartel “entradas esgotadas” nos despachos de billetes; o 27 de decembro no Lizeo de Gernika e o 4 de xaneiro no Kursaal de San Sebastián. A obra poderase ver o 22 de febreiro no teatro de Baiona.