Cantas horas pasei sentado na terraza do Bar Quince da Praza da Constitución de San Sebastián, cunha cervexa na man, mirando á praza, con ganas de literatura. Entre as xoias que Donostia deu ás letras, sempre teño presente a novela 100 metro de Ramón Saizarbitoria. Na coñecida novela, un membro de ETA pasa correndo a Praza da Constitución perseguido pola policía. Na persecución de cen metros coñecemos a educación franquista da infancia, o amor xuvenil, a militancia da protagonista. Antes de que terminen os metros, mataranlle a tiros na praza. En cantas ocasións vin ao mozo de ETA correr en diagonal na imaxinación. Deixou á dereita o antigo Concello. Por detrás, os perseguidores ábrense en forma de abanico. Paso longo, mandíbulas fecheiras contra o aire: “Para ou che aso, cabrón!”. O home foi disparado e ferido. O sangue chegou chorreando até os últimos metros da liña de meta. Esborrallouse, expirou. Cantas horas sentadas na terraza do Bar Quince da Praza Nova de San Sebastián pensando no cambio de nome da praza. A asociación Donostia Sutan 1813-2013, nos días en que se lembra o bicentenario de quéimaa e reconstrución da cidade, presentou unha petición oficial ao Concello, esixindo que antes do incendio recupérese o nome da Praza Nova que os veciños utilizaban para nomear a praza. Na Constitución de 1812 aparece nos papeis o nome oficial da Constitución de 1817, aínda que Jexux Arrizabalaga licenciouse en filosofía e foi aclarado polo integrante do grupo: “O nome da Praza Nova non foi cancelado por ninguén ao longo da historia, o resto dos nomes engadíronse sobre el”. Estou a favor desta reivindicación, porque merece a pena atender ao que os antigos cidadáns decidan democraticamente. Da mesma maneira merece a pena manter as tradicións e rexeitar as que non queremos. É máis, nós somos unha tradición hoxe, e por tanto, correspóndenos a nós inventar o que pode ser unha tradición, xa sexa en canellóns ou en canellóns, xa sexa en mitos ou referentes.

Espero que Ramón Saizarbitoria perdóeme si a imaxinación atréveme a representar até a tradición da ficción nesta praza. Co paso dos anos terminei de facer do seu personaxe. Cantas veces vin a outro corredor que tiña que ver ao mozo de ETA. Entrou unha muller cun traxe de noiva. Leva un vestido de voda e un ramo de flores na man. Chega fuxindo da voda que se ía a celebrar na igrexa de San Vicente, pero cando quedou uns metros na praza, chegan os invitados á voda a través dos soportais. De súpeto, e sen deixar de correr, lanzou o ramo de flores cun berro monumental (polo menos tan monumental como a praza de touros que ocupaba antigamente o lugar da praza). Os perseguidores gritaban: “Volve ao altar”. Pero el, correndo até o centro da praza, quitouse o veo e quitouse os zapatos brancos. Colleu a tea do delicado vestido e a desgarró. Mirei nerviosamente desde o meu banco, porque se segue cruzando a praza en diagonal acabará a carreira na miña mesa. A falta de 50 metros para terminar os cen metros, un tipo que parece un monaguillo lanzoulle unha biblia e pegoulle na fronte. A falta de 30 metros, pai e nai envíanlle ao seu irmán ao sprint: “Non penses en facer isto aos pais”. A falta de 20 metros, o noivo lanzou un chaleco coa esperanza de tapar carne. Que nos separan 10 metros na terraza do bar nakusa. 5 metros: levantei unha xerra de cervexa no aire. 2 metros: tendinlle a man e ofrecinlle o vaso. Un metro. Colle a cervexa e di: “Si, quero” sorrindo. Fuxindo das garras armadas do franquismo, agora da barreira da heteronorma, soñei hoxe a Praza Nova.