Prestigar quedaba aínda a última marea negra. Neste caso, a tinta negra empregada para redactar a sentenza fai de chapapote; tras unha década de instrución e un xuízo, a Audiencia Provincial dA Coruña decidiu que a Xustiza se vaia ao diaño. O tres acusados foron absoltos, entre eles un único membro da administración, que estaba en mans do pp tanto no momento dos feitos como agora, asumindo o poder tras o afundimento do petroleiro e provocando unha mobilización sen precedentes en Galicia coas súas decisións. Quizá todo o que sucedeu entón foi unha ilusión, porque ninguén asumirá ningunha responsabilidade. Coma se non pasase nada. Outra vez.

A sentenza do Prestige puxo sobre a mesa o malestar que se produciu nestes momentos de crises. O asombro inicial volveuse indignado, e o xuízo, que xa chegou tarde e coa ausencia de máis responsables políticos, converteuse nunha viaxe sen rumbo. O presidente do Tribunal, Juan Luís Pía, estivo durante hora e cuarto lendo a sentenza. Había tres acusados: Ex Director Xeral da Mariña Mercante, José Luís López Sors; Capitán do Buque, Apostolos Mangouras; e Xefe de Máquina, Nikolaos Argyropoulos. O tres foron liberados de “delitos contra o medio ambiente”. O único culpable desta catástrofe é Mangouras. Foi condenado a nove meses de prisión por “desobediencia grave á autoridade”, por negarse a mover o barco. Non vai entrar no cárcere.

500 millóns de euros de catástrofe pública, cero euros de indemnización

Non hai culpables. Nin os acusados, nin o goberno que xestionou o suceso, nin a escura estrutura empresarial detrás do petróleo e os barcos que o transportan, como o Prestige. Non existindo responsable civil, non haberá lugar a indemnización. Con todo, as cifras do que parece que de momento queda sen castigo son impresionantes. Os maxistrados estiman que o Prestige causou máis de 170.000 toneladas de residuos xerados polas choivas torrenciais. Así mesmo, “2.980 quilómetros da costa que sufriron as verteduras, 1.137 praias foron contaminadas, 450.000 metros cadrados quedaron manchadas de chapoteo de roca, 562,3 toneladas de fuel foron ao fondo da plataforma continental e segundo as estimacións morreron entre 115.000 e 230.000 aves mariñas”.

En canto ás arcas públicas, a Audiencia Provincial estima que o desastre ocasionou un gasto de 513 millóns de euros, uns 368 do Goberno central e 145 da Xunta. A eles hai que sumar os 67 millóns que Francia gastou. Pero non haberá compensación. Diñeiro perdido. A Fiscalía non solicitou nin rastro dos miles de millóns de euros que pediu. Nada. É máis, até o propio asegurador pode recuperar os 22 millóns que puxo para a fianza.

Só o pp e a súa contorna congratuláronse da sentenza, que foi recorrida. A plataforma Nunca Máis estudará a posibilidade de presentar un recurso de inconstitucionalidade ante o Tribunal Supremo de Xustiza. Tamén convocar mobilizacións contra a decisión xudicial impune que cualificou de “política” e que anulou as substanciosas indemnizacións solicitadas. Non hai ningunha responsabilidade máis aló da negativa do capitán ás ordes dos gobernos. A propia compañía aseguradora tamén poderá recuperar os 22 millóns de euros que depositou en concepto de fianza para as arcas públicas. As perdas millonarias causadas polo desastre natural non serán compensadas por ninguén. Tampouco.

As conclusións do tribunal chegaron ao final dun extenso informe de ton negativo. De cando en vez, con desesperación, de cando en vez contraditoria, o informe non avanza nin retrocede; ás veces aparecen críticas contra os implicados que ao pouco tempo acaban en nada, salvo na defensa das decisións tomadas polo Goberno, a miúdo tras unha afirmación que suxería o contrario.

Aprobación ao afastamento do buque

O máis rechamante foi o apoio implícito que os xuíces deron á decisión de afastar o barco, aínda que o relato dos feitos que fixeron para chegar á embarcación foi un tanto sinuoso. Segundo a sentenza, “é evidente, desde un punto de vista lóxico, que a zona afectada polas verteduras a consecuencia desa decisión [do afastamento do Prestige da costa galega] foi especialmente extensa, e que se o barco estivese escondido en calquera porto ou ría galega o tamaño da zona afectada reduciuse drasticamente, e analizado a primeira vista, o máis acertado era, sen dúbida, conservar o barco. Pero si analízase con máis detalle, este argumento vese debilitado por outros matices, tan lóxicos como os citados (…) Case todos os expertos coinciden en que a decisión de afastar o barco foi a correcta, pero unha vez estabilizado o remolque do petroleiro e sen risco inmediato de colisión na costa, o lóxico, o prudente e tecnicamente correcto era protexer o barco nun porto ou nunha ría, levar a súa carga a outra beira tranquila mar. (…) Por tanto, as alegacións que afirman utilizar o Prestige á deriva sen saber que facer con el non son contundentes, xa que se demostrou que o obxectivo do afastamento foi evitar que as emisións danasen a nosa costa de forma extensa e grave, e ademais esperábase que o afundimento paralizase a vertedura, se non pola conxelación do fuel, e non foi así polo que se considerou como unha “frivolidade” a cantidade de información proporcionada polo Goberno. Até agora nunca se dixo cal sería a decisión correcta, nin o protocolo a seguir (…) e esta vez ninguén foi capaz de dicir o que se tiña que facer, á marxe dalgunhas opinións particulares e máis ou menos técnicas. (…) Sen máis dilación, nunha situación de emerxencia, e tras recibir o asesoramento técnico máis estrito e axeitado, tomouse unha decisión controvertida pero en parte efectiva, absolutamente lóxica e absolutamente prudente”.

É sorprendente que a sentenza aludise á falta de protocolo e non penalice ao Estado por este fallo, ou que se desprece con argumentos técnicos a moitos expertos que mostraron razóns contra o afastamento do Prestige. Segundo Nunca Máis, no xuízo quedou probado que a decisión se tomou unha hora despois do naufraxio, polo que non é posible que os responsables políticos soliciten e reciban o asesoramento necesario. De feito, antes de chegar ás conclusións, a sentenza sinala que o aínda delegado do Goberno, Arsenio Fernández de Mesa, “cumpriu unha función de coordinación difusa e confusa, tanto na constitución dun organismo que dirixise as operacións, como na posta a disposición de estruturas burocráticas e de atención ás persoas que puidesen informar as autoridades e axudar ao buque, evitando unha vertedura de fuel catastrófico e procurando a recuperación do buque”.

Na sentenza hai contradicións e tamén lagoas. Por exemplo, no que se refire ás causas que provocaron o afundimento. Segundo os maxistrados, “ninguén sabe con exactitude cal foi o motivo do sucedido, nin cal foi a mellor resposta na situación de emerxencia provocada pola avaría do Prestige, pero ninguén pode negar o fallo estrutural, nin ninguén puido demostrar no xuízo onde e por que sucedeu exactamente”. Á fin e ao cabo, once anos para terminar coa resposta “non sabe, non castiga”.