A IA defínese como “un estudante euskaldun, de esquerdas e feminista”. Ese é tamén o modelo educativo que vostedes piden? Até que punto estamos preto deste modelo?

De momento é máis o espírito que a realidade. No último congreso ratificamos o noso proxecto, o noso modelo escolar, que é a Escola Nacional Vasca, euskaldun, que educa aos alumnos en valores de esquerdas e feminista de raíz. A IA quere ser un instrumento para conseguir este proxecto e por tanto, este ten o mesmo carácter: euskaldun, de esquerdas e feminista. Con todo, no contexto actual, non vemos que se poida desenvolver ese modelo de escola, porque Euskal Herria está dividida territorialmente ou porque o sistema patriarcal é o que domina. Representamos o noso proxecto nunha Euskal Herria euskaldun, feminista e socialista composta por sete territorios.

Agora a LOMCE está a lume vivo. Máis aló do que hai que pedir ás institucións, que papel teñen ou deben ter os alumnos en todo isto?

O que pedimos directamente ao alumno é que se vincule á loita, que aclare e loite a través da organización todas as súas inquietudes e dúbidas, porque o alumnado que non se organiza ten moi difícil alcanzar os obxectivos que quere. Máis ou menos preto das nosas intencións, a LOMCE é o ataque que temos agora e si non nos organizamos, non imos parar esa lei. Facemos un chamamento aos alumnos a loitar en calquera ámbito, xa sexa na comisión de estudantes, participando nunha comparecencia, acudindo ás manifestacións… Que actúen activamente, porque agora é a LOMCE, pero antes estaba a LOE e ao cambiar de goberno virá outra. E pedimos ás institucións que escoiten e teñan en conta o que di o alumnado, porque a LOMCE pon ao alumno no centro da reforma educativa, pero nunca se ten en conta ao alumno, sexan dun partido ou doutro.

Precisamente, recentemente a conselleira de Educación do Goberno vasco, Cristina Uriarte, convocou aos axentes educativos para debater o plan Heziberri 2020, que ten como obxectivo desenvolver o currículo vasco, pero non convidou a ningunha organización estudantil. Parécevos que a voz dos alumnos non se ten en conta?

Nalgúns foros non. En Heziberri, o Goberno Vasco non tivo ningunha intención de que os alumnos participen, non queren. O mesmo na práctica diaria, porque todo o sistema educativo está pensado para o alumnado pero sen o alumnado. A maioría da comunidade educativa que se mobiliza é o alumnado, pero no ámbito institucional temos unha participación moi limitada. No consello escolar de educación media, por exemplo, hai seis pais, profesores e traballadores, pero só dous alumnos, e nos claustros e consellos universitarios, polo menos na UPV/EHU, o 51% son profesores. Coa LOMCE, a decisión que se nos dá aos alumnos e alumnas sería aínda menor, porque se converte en consultiva. E a próxima reforma da universidade tamén busca reducir a representación estudantil. En gran medida, trátase de institucionalizar todo, de estar afogado dentro do sistema, por exemplo, porque para pedir unha materia en eúscaro na UPV/EHU hai que pasar miles de marcos, votacións e trámites. A participación dunha chea de alumnos nas manifestacións na rúa non ten lexitimidade dentro do sistema actual, xa que as decisións se toman nos órganos e canto máis alto estea o órgano, máis baixa é a representación dos alumnos. Son trucos do sistema para que as lexítimas demandas dos alumnos pérdanse no camiño.

Tedes algunha relación cos reitores da UPV/EHU e da UPNA?

Non, porque ven a nosa participación dunha maneira institucional e sabemos que iso é unha trampa. Cando nos órganos superiores o 51% está formado por catedráticos, para que queren que haxa alumnos se a nosa representación está limitada ao 5 ó 10%? Quérennos blanquear a cara, dicir que participamos, pero sería unha participación asistencial, na práctica non é real. Por tanto, mentres as institucións non nos recoñezan de verdade, nós tampouco as lexitimaremos.

Heziberri 2020 non é o primeiro intento de completar o currículo vasco. Que características debería ter o currículo vasco?

O currículo situado no País Vasco debería servir, como eixo do eúscaro, para transmitir determinados contidos, pero tamén uns valores. É dicir, o debate non se centra en si aprenderemos a historia de España ou a do País Vasco ou en cantas horas dedicaremos ao eúscaro e ao inglés (aínda que a LOMCE lévanos a ese debate superficial), o importante é conseguir unha combinación de contidos e valores. Fai seis ou sete anos, coa participación de diferentes axentes, os alumnos e alumnas fixemos as nosas achegas ao deseño curricular elaborado pola Federación de Ikastolas, Udalbiltza e Sortzen Ikasbataz, e ese debería ser o fundamento do currículo: desde o pobo e para o pobo, e non desde a delegación ou un axente concreto, senón desde a comunidade educativa e coa cidadanía. Con Heziberri, por unha banda, non estamos de acordo nas formas, porque non nos tiveron en conta, nin nos informaron, e por outro, o plan é absolutamente ambiguo, non serve para facer fronte á LOMCE; aos poucos vai construíndo un sistema educativo propio?, poida que para dar pasos adiante na elaboración dun currículo?, poida que só estéase traballando en Araba, Bizkaia e Gipuzkoa. A intención pode ser boa, pero ten máis carencias que beneficios definidos. Na educación déronse grandes avances, hai moitos proxectos xurdidos na diversidade: temos un currículo vasco, temos a proposta do Consello Social do Eúscaro para conseguir alumnos plurilingües; para que Heziberri, si todo iso existe? Por que non acollemos os proxectos que xa temos e desenvolvémolos?

Ves aos teus alumnos desesperados e parados ou entusiasmado e activos?

Coa
reforma universitaria de Bolonia, incluíronnos no sistema: hoxe en día parece imposible organizarnos en clase ou deixar unha clase para acudir a unha manifestación porque temos clases presenciais obrigatorias ou porque por varios protocolos non se pode cambiar de hora. Pero cada vez vemos máis crudamente o noso futuro e temos unha enorme paixón por cambiar as cousas, por mobilizarnos. Todos os días hai charlas, mobilizacións, folgas, peches ou concentracións na educación.

Falando de barreiras para organizarse e mobilizarse, a IA ten a Carta de Dereitos do Alumnado Vasco. Senten que se vulneraron e agredido os vosos dereitos?

Na carta enuméranse nove dereitos, non porque sexan os únicos que hai que loitar, senón porque son dereitos que temos polo mero feito de ser alumnos, e é certo que ultimamente se están vulnerando continuamente. Bolonia vulnera completamente todos: dereitos lingüísticos, de participación, organizativos, dereito á folga…

Mencionou Bolonia. A polémica das antigas polémicas xa está en marcha en todas as universidades.

En 2006 dixemos que Bolonia traería a privatización das universidades e impulsaría a figura do alumno que só poderá dedicarse aos estudos. Contestáronnos que estabamos tolos e que o cambio pedagóxico sería proveitoso. Hoxe en día, desgraciadamente, a pantasma que anunciamos cumpriuse e as taxas son cada vez máis altas, cun incremento medio do 21% das matrículas, un recorte das bolsas, case nos vemos obrigados a realizar posgraos e cuxos prezos se encareceron enormemente, e ademais as empresas privadas teñen cada vez máis competencias en universidades e posgraos: O Máster O Correo para xornalistas, o Máster Quirón para médicos… Tamén nos preocupa que o estudante está todo o día na universidade, que son escolas, tutorías e prácticas, que o sistema de créditos cambiou e que o número de horas que os alumnos teñen que ingresar é moi alto, que o ensino se converteu totalmente presencial e que non hai tempo para completar o proceso de aprendizaxe pola súa conta fóra desas horas lectivas. Os estudos encarecéronse, pero non temos tempo para traballar, para poder pagar os estudos. Tamén controlan as horas introducidas en plataformas virtuais, biblioteca, prácticas…

Fálase moito da LOMCE e sabemos pouco da reforma que queren implantar na universidade…

Aínda non sabemos moi ben o que vai pasar, pero a privatización de servizos acordada entre a asociación mundial de comerciantes e a Unión Europea fixo que a educación entrase en Bolonia. Pois ben, agora vemos que chega Bolonia II, a segunda fase, a reforma que se vai a levar a cabo no período 2015-2020, e cremos que profundará na privatización dos servizos e limitará máis a participación. O reitor, por exemplo, non ten por que ser alguén dentro da universidade, pode ser un xestor que vinga de fóra. Xunto a iso, todas as reformas universitarias apostan pola intelixencia científico-matemática, rexeitando as carreiras de letras e humanidades.

Apostades polo feminismo. O Goberno Vasco ha posto en marcha un plan para fomentar a igualdade de xénero en 50 centros educativos. Tómase en serio este tema?

O Goberno Vasco ha elaborado o plan, si, pero non o elaborou co movemento feminista nin coa comunidade educativa. O plan foi elaborado por algúns expertos institucionais, polo que xa vemos carencias nas súas orixes. Neste caso, non estamos de acordo coas formas máis que co plan. Hoxe en día as escolas son mixtas, pero seguen garantindo un sistema patriarcal, tal e como o demostran os propios datos: nas carreiras técnicas, por exemplo, hai moitos máis homes que mulleres, porque nos educaron desde a infancia. A coeducación é o único camiño na escola igualitaria e feminista, un modelo de escola que nos educa fóra dos roles de xénero, e cando dicimos que queremos unha escola feminista non só dicimos que queremos superar o sexismo ou as actitudes homofóbicas, senón que o feminismo é a base para crear alumnos libres. Queremos educar a nenas e nenos da mesma maneira, pero queremos educar ás persoas, persoas libres e independentes, críticas, capaces de facer fronte á vida. Iso só pódese conseguir a través do feminismo e cremos que o plan do Goberno pode ser útil en concreto para facer fronte ao sexismo ou á homofobia, pero non traballa o concepto de coeducación de forma integral. Si formase a escola xunto coa comunidade e o movemento feminista, sería máis enriquecedor.

Estades inmersos nas celebracións do 25 aniversario.

Aproveitamos o 25 aniversario para presentar aos ex alumnos que estiveron na IA, como a política Marian Beitialarrangoitia ou o membro de Euskal Herrian Euskaraz Azaitz García. Dalgunha maneira quixemos simbolizar que os militantes que nos educamos na IA, os que desde o ámbito da educación quixemos transformar Euskal Herria, seguimos loitando en favor doutra Euskal Herria. Queremos mirar cara atrás, pero sen deixar de mirar cara adiante.

Como resumirías o percorrido dos 25 anos da IA, os seus principais logros e trabas?

O movemento estudantil, a educación vasca e, en consecuencia, a negación do propio País Vasco foron unha constante de trabas por parte dos distintos gobernos e administracións: LOU, LOMCE, Bolonia, modelo trilingüe, Plan de Paz, TIL, Decreto de Dereitos e Deberes do Alumnado… A represión foi atafegante: a policía nas mobilizacións estudantiis/estudantís, as universidades cheas de cámaras, as detencións… Pola contra, valoramos moi positivamente a actuación da IA, porque serviu para educar na militancia a varias xeracións: Aos 15 anos somos inconformistas, queremos cambiar o mundo e a IA dáche ferramentas para iso, para protestar e para reivindicar, cada un na súa medida. Desde a humildade, cremos que fixemos unha gran achega ao mundo da educación, entre outras cousas, na loita contra Bolonia ou na euskaldunización da educación. A parlamentaria Maribi Ugarteburu, o membro do Observatorio de Dereitos Humanos Julen Arzuaga, a sindicalista Ainhoa Etxaide ou a portavoz de Bilgune Feminista Izaskun Guarrotxena, foron membros da IA, deron os seus primeiros pasos nesta organización estudantil, e nese sentido definimos con orgullo á IA como escola revolucionaria.

Cales son os principais retos de futuro?

A primeira e máis crúa é facer fronte á LOMCE xunto co resto da comunidade educativa. Segundo, considerar como achega o que se fai día a día nos centros educativos, facultades, pobos e barrios no camiño da constitución da Escola Nacional Vasca. A creación dunha unidade didáctica de entroidos en Soraluze, a elaboración do currículo de Orion ou a organización das clases de eúscaro por parte dos alumnos ao finalizar a escolaridad na Universidade de Navarra son unha gran achega. Estas pequenas loitas son o verdadeiro reto, porque si non nos quedamos nese “non á LOMCE”, non sempre o dicimos, e nós temos que dicir si: a nosa estratexia de alumnos, pór na mesma dirección todas esas loitas locais e ir construíndo a Escola Nacional Vasca aos poucos.

O grupo Gose fixo coa canción do 25 aniversario da banda. Chegou a “rebelión estudantil” que se menciona na canción?

Somos novos, debuxáronnos un futuro moi escuro e temos que cambiar as cousas. Os alumnos estamos con ganas de facer unha revolución. Chegou a revolta? Si, pero isto é só o comezo da revolta, está a LOMCE, pero hai moito por facer, e vai ser unha rebelión permanente.