A tensión entre Fagor Electrodomésticos e a Corporación Mondragón foi a máis forte da historia do sector, que se caracterizou polas súas reticencias. A Corporación permanece en silencio. Porque é natural, calquera que sexa o que teña a razón, que o que se vai a afundir queira respirar custe o que custe, e o que nega máis axudas non queira porse en perigo. O que non se fixo ben no pasado non ten solución inmediata.

Agora quedan tres traballos importantes: ver si no último momento pódese salvar a actividade, curar as feridas o máis eficazmente posible e facer unha reflexión o máis contundente posible a outras empresas da corporación para que non suceda o mesmo. As cooperativas de Mondragón e a economía social en xeral serán materias importantes para quen traballamos. Durante estas semanas están a facerse notar diferentes ámbitos, a maioría relacionados co emprego, o financiamento e a xestión, estes últimos na maioría das ocasións en busca de responsabilidades. Pero a través das físgoas, das conversacións e das opinións, tamén se observan os buracos máis profundos, como os que se refiren ao espírito cooperativo de ditxoso.

“Pero que espírito cooperativo e que demontre, aí houbo algúns erros de xestión que se poden dar exactamente igual na empresa capitalista ou cooperativa”. E pódese dicir que iso, sen dúbida, pero en teoría é un dos trazos diferenciadores da cooperativa e da sociedade anónima, que o uso e a xestión do poder tamén son diferentes, desde a elección de cargos até as decisións máis potentes. E os erros, na longa e extensa experiencia de Mondragon, iso funcionou e funciona. Todo iso non foi mentira en Fagor ELECTRODOMESTICOS, nin no resto de cooperativas, aínda que en todas elas existen situacións de gobernanza moi diferentes ás da anterior cooperativa.

Nos últimos 15 anos, as cooperativas de Arrasate tiveron grandes debates sobre a perda de espírito cooperativo. Esta perda está admitida nos órganos superiores de MONDRAGON, máis probablemente que entre os cooperativistas de base, e de aí non pode vir ben. Afectou, por exemplo, ao afundimento dos electrodomésticos? Como se mide iso? Quen? Como participaron os cooperativistas de Fagor na compra de Brandt? Por que os cooperativistas non decidiron antes unha reconversión máis profunda? Propuxéranllo? Tiñan os cooperativistas, polo menos unha masa crítica significativa, a información e a educación suficientes para poder decidir adecuadamente? É posible que os traballadores cooperativistas de base poidan decidir nunha cooperativa de miles de persoas? Ou, como di a conselleira Arantza Tapia, hai que cambiar de gobernanza e xa está? Non se afunden as multinacionais que toman decisións de forma rápida? Está ben pronto? Ben para quen? Evidentemente, son tantas preguntas como se queira, e hai que facelas. Evidentemente, as respostas tamén son diversas e moi diferentes, ademais, a sensibilidade e a profundidade co cooperativismo son unha e outra. Como tamén é diferente nas consecuencias do afundimento, como xa se viu en moitas ocasións en Mondragón, e como se verá tamén na crise de Fagor.

Por iso é clave para o cooperativismo do futuro investigar e reflexionar sobre a perda dese espírito. E é un mal. Entre outras cousas, porque en época de crise o importante é saír da crise, e para iso o fundamental é producir ben, para poder ser competitivos, para poder sobrevivir. Como compaxinar a formación e o tempo de produción do cooperativista?

Non é unha reflexión fácil, pero ademais hai que facelo e socializar, se se quere manter o cooperativismo. O poder e a xestión están intimamente ligados, e o futuro do cooperativismo, que non participa na xestión ordinaria, ten as súas consecuencias. As modernas culturas de xestión puxeron niso un gran peso na participación dos traballadores, na sensación da propia empresa, e na produción, polo menos, é un bo resultado. É ineficaz en canto á distribución de resultados, xa que é o que máis capital soporta. O cooperativismo e a economía social ofrecen a posibilidade de combinar tres compoñentes clave: o capital, a distribución de poderes e a xestión. Se hai posibilidades hai que aproveitalas.