Traducido automaticamente do vasco, a tradución pode conter erros. Máis información aquí. Elhuyarren itzultzaile automatikoaren logoa

Pan recentemente feito e átomos

Demokritori
Demokritori "barre egiten duen filosofoa" ere esaten zaio, eta Johannes Moreelse Herbehereetako margolari barrokoak hala irudikatu zuen 1630eko olio honetan. Bizitzaren alde komikoaren garrantzia nabarmentzeaz gain, Demokritok hainbat ekarpen egin zituen; atomismoaren teoria garatzen lehena izan zen, esaterako. (Arg: Utrecht Museoa)
Abdera (Tracia), c. c. 460. Nace Demócrito, filósofo da Antiga Grecia. Foi, entre outros, o creador da teoría do atomismo xunto con Leuzipo, que cría que a materia está formada por indivisibles temas.
 
Segundo a lenda, a Demócrito chegoulle a inspiración unha mañá. Olfateó, como case todos os días, o pan recentemente feito, pero aquela mañá, ademais do desexo para comer, o cheiro espertou no filósofo a curiosidade. Como podía sentir o seu nariz aquel cheiro, si o pan estaba lonxe e non había ningunha conexión entre o nariz e o pan, se non había máis que aire entre eles? A partir desta pregunta, Demócrito chegou á conclusión de que existían unhas partículas diminutas, que flotando no aire chegaban até o nariz pequenos anacos de pan invisibles, polo que podía cheirar a pan recentemente feito. É dicir, o mundo estaba composto de elementos diminutos, indivisibles, indestructibles e eternos, cuxa fusión daba lugar a todas as cousas do universo.Díxolles que era un átomo –indivisible, en grego–.
 
Como moitos outros filósofos gregos, Demócrito baseábase no razoamento lóxico para explicar as súas teorías e non utilizaba experimentos para confirmar os postulados. Aínda faltaban moitos séculos para desenvolver unha tecnoloxía que axudase a comprobar empíricamente a teoría dos átomos. Por iso, a teoría recentemente nada tiña moitos baleiros. Por exemplo, Demócrito non cría que houbese “forza” ou “espírito” nos procesos da natureza, polo que non tivo en conta a enerxía. Toda a realidade está formada por cousas que son (átomos) e non (baleiros). E todo o que se percibe a través dos sentidos son os átomos; por exemplo, cre que se pode ver a Lúa porque os átomos do satélite chegan aos nosos ollos.
 
E, por suposto, nin sequera acertou no nome que puxo ás partículas elementais. Cara a 1830, Michael Faraday foi o primeiro en dubidar da indivisibilidad dos átomos. A finais dese século, Joseph J. Thomson descubriu os electróns analizando os raios catódicos e finalmente, en 1911, Ernest Rutherford descubriu o núcleo do átomo. Pero aínda que o que era un nome indivisible dividiuse en partículas subatómicas, os átomos retiveron o nome que Demócrito puxo, e moitos cualificaron ao filósofo grego de “pai da ciencia moderna” a través das súas achegas.
 
Segundo un estudo publicado hai un ano por un equipo da Universidade de Bretagne-Sud na revista The Journal of Social Psychology, o cheiro do pan recentemente feito fainos ser máis respectuosos cos descoñecidos. Con todo, a investigación non demostrou que este cheiro axude a entender a teoría atómica.

ASTEKARIA
2013ko azaroaren 03a
Azoka
Interésache pola canle: Historia
Lineal Á inscrición máis longa

Lineal A é a escritura minoica utilizada fai 4.800-4.500 anos. Recentemente, no emblemático palacio de Knossos en Creta, descubriuse un obxecto de marfil, probablemente utilizado como cetro de cerimonia. O obxecto consta de dúas inscricións, unha no mango é máis curta e os... [+]


Homes á fronte, mulleres á ponte

Londres 1944. Unha muller, de nome Dorothy, foi fotografada mentres realizaba labores de soldadura na ponte de Waterloo. Non temos máis datos sobre Dorothy que o seu nome, pero até hai dez anos tampouco o sabiamos. A serie de fotografías foi atopada en 2015 pola historiadora... [+]


Xacemento de Resa en Andosilla
Nas pegadas da antiga fronteira do Ebro
Na localidade de Andosilla, na Ribeira de Navarra, arqueólogos e grupos de voluntarios de Aranzadi están a realizar unha escavación arqueolóxica que está a ser obxecto de moitas sorpresas. No xacemento de Resa atopáronse, entre outras cousas, indicios para unha mellor... [+]

2025-03-31 | ARGIA
Piden en Vitoria que se aclare o caso Iruña-Veleia e que non se destrúa o patrimonio
Na manifestación do 30 de marzo en Vitoria-Gasteiz, pediron que se aclare "definitivamente" o caso Iruña-Veleia contra a agresión. A plataforma denunciou as "desfeitas" que se produciron no xacemento e puxo en valor a responsabilidade da Deputación de Álava.

Ezkabako ihesaldia gogoratzeko, La Fuga mendi-martxa

Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.


Homosexualen aurkako Bilboko auzitegia

Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]


2025-03-26 | Axier Lopez
Espainiako Guardia Zibilaren historia bat
Hemendik alde egiteko arrazoiak

Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]


Koordinakundea eratu dute, Bigarren Mundu Gerran deportatu zituzten euskal herritarrak ezagutarazteko

Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]


2025-03-21 | Axier Lopez
‘Pikoletoak’ ere Euskal Herrian euskaraz

Guardia Zibilaren historia bat - Hemendik alde egiteko arrazoiak izenburupean, datorren astean argitaratuko dugun 305. LARRUN aldizkariaren pasarte batzuk dira ondorengoak, erakunde armatuaren sorrera garaietan girotutakoak.


Hwei-Ru Tsou. Brigadista txinatarrak xede
“Batera gogoratzen ditugu Gaza eta Gernika!”

Iazko uztailean, ARGIAren 2.880. zenbakiko orrialdeotan genuen Bego Ariznabarreta Orbea. Bere aitaren gudaritzaz ari zen, eta 1936ko Gerra Zibilean lagun egindako Aking Chan, Xangai brigadista txinatarraz ere mintzatu zitzaigun. Oraindik orain, berriz, Gasteizen hartu ditu... [+]


Estatua perfumatuak

Eskultura grekoerromatarrek bere garaian zuten itxurak ez du zerikusirik gaurkoarekin. Erabilitako materiala ez zuten bistan uzten. Orain badakigu kolore biziz margotzen zituztela eta jantziak eta apaingarriak ere eransten zizkietela. Bada, Cecilie Brøns Harvard... [+]


Maite Errarte:
“Etorkizuneko etnografoek sakelekoen bilakaera aztertuko dute akaso”

Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia Sailaren zuzendari berria da Maite Errarte Zurutuza (Beasain, 1995), urrian Fermin Leizaolaren lekukoa hartu ondoren. Kultura materiala aztertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du, gizartearen memoria eta bizimodu aldaketak erregistratzeko... [+]


Benetako ninjek ez dute misteriorik

Japonia, XV. mendea. Espioitzan eta hilketa ezkutuetan espezializatutako eliteko talde militarra sortu zen. Edo horixe uste du behintzat Stephen Turnbull historialari britainiarrak. Beste aditu batzuen ustez, askoz lehenago sortu ziren ninjak, duela 2.300-2.500 urte inguru. Eta... [+]


Eguneraketa berriak daude