No debate sobre a xestión dos residuos repetiuse o argumento para defender que a recollida selectiva (porta a porta) non tiña por que facerse de forma moi rigorosa: que o compost xerado por tantos miles de cidadáns e cidadás non tivese un emprego. Compost sobrante.
Algúns expertos, ademais, insistiron nesta crenza. Xabier Garmendia e Javier Ansorena escribiron no Plan Xeral de Xestión de Residuos Urbanos de Gipuzkoa 2002-2016, coñecido como PIGRUG: “En canto á demanda de compost existente en Gipuzkoa, hai que sinalar que apenas hai demanda, sobre todo pola falta de agricultura capaz de utilizar cantidades importantes de compost…”.

Demasiado compost? Preguntado por Urko Apaolaza para ARGIA (xullo de 2008), o doutor en Geomorfología José Miguel Edeso explicou que as terras do País Vasco están famentas de materia orgánica, plantadas de monolabo (e ultimamente eucalipto) na vertente atlántica. “A min os propietarios forestais dixéronme –di Edeso– que non saben o que pasa cos piñeiros, que non crecen. (…)Só levamos 35 anos con usos agresivos e só fíxose un corte de piñeiros até agora. Que pasará co segundo corte? Os piñeiros volverán crecer? Ou a terra será demasiado pobre?”.

Ademais dos montes de compost que se verían devorados polas hortas dos arredores e polos campos dos campesiños en xeral, non se poden esquecer as zonas que sofren unha forte erosión en Álava e Navarra (pero tamén noutros territorios), que, como as necesidades alimentarias da poboación, deberán ser dotadas de vexetación e arboledo para atender ás necesidades orixinadas polo cambio climático. Polo demais, os que desertifican a planicie que rodea ao País Vasco alimentan dos cultivos que eles crearon, tamén sentirían moi satisfeitos co noso abono.

Mirando a todo o mundo, a erosión do solo converteuse nun dos problemas máis graves do futuro. Levámolo a cabo coa demolición dos bosques e cos desniveis da agricultura industrial do último século. Claude e Lydia Bourguignon, dous dos principais expertos na ciencia do solo, que é a pedología, din no clásico “Lle sol, a terre et lles champs”: “A erosión que xeramos os seres humanos é aínda máis forte a medida que o clima se vai endurecendo. Así, a taxa de erosión en Suecia era de 4 toneladas de terra por hectárea e ano; en España a perda era de 33 toneladas. Estas cifras eran anteriores á ‘revolución verde’ [agricultura industrial], antes de 1970, xa que desde entón se converteu en norma o uso abusivo de fertilizantes e pesticidas. A perda de solo tamén aumentou moito nestes anos. Suecia perde hoxe 10 toneladas de terra por hectárea e ano, Francia 40 toneladas, España 60, Magreb 100”.

A agricultura industrial alimenta con fertilizantes sintéticos campos de cultivo que se converteron en terras estériles, aumentando cada ano os cultivos químicos adictivos que necesitan tacos máis duros. Con todo, non faltan malas noticias que escurecen aínda máis o panorama. Os expertos acenderon a alarma: O fósforo comezará a diminuír rapidamente na santísima trinidad NPK dos abonos sintéticos compostos por N, Fósforo (P) e Potasio (K).

Non é unha alarma anecdótica. O comisario de Medio Ambiente da Unión Europea, Janez Potocnik, advertiu da necesidade de reutilizar o fósforo, compostando todos os restos orgánicos dos alimentos e os estiércol dos animais.

As familias que compostan os residuos orgánicos nos seus fogares ou nos terreos dos pobos son tamén pioneiras na sociedade. Ademais de separar o 40% dos seus residuos dos vertedoiros e incineradoras e reutilizalos de forma limpa e barata, as xeracións vindeiras están a gozar da terra que necesitan para alimentarse. Evitar que se converta en deserto.