A pasada primavera o Ministerio de Medio Ambiente español aprobou os Estudos de Impacto Ambiental de dous proxectos da Autoridade Portuaria de Bilbao. Ambos moi estreitamente relacionados. Un, o proxecto de construción do denominado Espigón Central, corresponde á ampliación do porto. Preténdese construír tres peiraos que sumen un total de 600.000 metros cadrados. O segundo proxecto ten por obxecto a extracción de areas do fondo mariño para a obtención do material necesario para o encho do Espigón Central e doutros edificios.

 

Segundo os datos facilitados pola Autoridade Portuaria, preténdese extraer un total de 49 millóns de metros cúbicos de area dunha zona de fondo mariño de entre 33 e 63 metros de profundidade. Para iso, elixiuse un cabo de oito quilómetros cadrados situado fronte ao outeiro de Punta Luzero, na cara exterior do Abra. Dos materiais extraídos, vinte millóns destinaranse ao Espigón do Medio e outras obras a menor cantidade. Destes 49 millóns de metros cúbicos, o Porto deixou por determinar o uso de 22.500.000 metros cúbicos, que poderían non ser extraídos, segundo o comunicado. Sen máis, queren asegurarse o permiso de saída, para poder satisfacer as necesidades que poidan xurdir no futuro. De feito, os materiais non se obterán dunha soa vez, senón en varias fases.

 

Aclaremos, ademais, que a aprobación do Ministerio de Medio Ambiente non supón en si mesma a autorización para o inicio das obras, aínda que sexa condición indispensable. Este permiso ten que ser outorgado polo Ministerio de Fomento, e nada indica que vaia ser denegado. Hai que lembrar que todas as autoridades portuarias do Estado español dependen deste Ministerio. En definitiva, Fomento autorízase o inicio das obras.

 

O proxecto da Autoridade Portuaria non é recente, nin tampouco a loita contra el. Preocupados polas posibles consecuencias para o medio ambiente da extracción de areas, varias asociacións veciñais e grupos ecoloxistas cuestionaron o proxecto nos últimos anos. Engádense varios Concellos. Precisamente, cando en 2011 deuse a coñecer o Estudo de Impacto Ambiental do proxecto realizado por AZTI-Tecnalia, o Concello de Muskiz contratou a Alejandro Cearreta, geólogo da UPV/EHU, para que valorase o estudo de AZTI desde o punto de vista da súa área de coñecemento.

 

Así nos explica Cearreta as claves da súa análise: “A principal conclusión era que os materiais a dragar non estaban suficientemente caracterizados; de paso, eu non son o primeiro que difundiu esa idea, xa que o Ministerio de Medio Ambiente e o Goberno Vasco xa dixeran o mesmo”. Fundamentalmente, o déficit mencionado polo profesor da UPV/EHU consiste en: A Autoridade Portuaria pretende dragar unha gran superficie até unha profundidade media de cinco metros, pero só realizouse unha caracterización dos sedimentos superficiais e, ademais, dos materiais procedentes dunha pequena zona. “O lóxico é caracterizar todo o material –sinala Cearreta–, para saber si os exemplares teñen un tamaño axeitado para o recheo, para poder calcular si van existir problemas de recolonización da contorna, para analizar si os sedimentos van ser danados desde o punto de vista medioambiental… Este Estudo de Impacto Ambiental tiña un escaso valor”.

 

Segundo explícanos Alejandro Cearreta, AZTI-Tecnalia tomou 121 mostras, todas de pel. Analizouse a granulometría de todas as mostras, é dicir, si son os materiais axeitados para os traballos que o Porto quere realizar, pero só se mediu a calidade ambiental en vinte mostras. Nalgúns casos, atopáronse cantidades medias de metais pesados e nun deles a cantidade de mercurio era alta. En canto aos contaminantes orgánicos, a concentración de PCB nas once mostras pode ser alta, aínda que non se pode dicir con total seguridade debido aos métodos de medición utilizados.

 

“O informe de AZTI –engade Cearreta– sinala que non todo o material é area, arxila e barro, é dicir, o que se coñece como materiais finos. Isto é importante porque estes materiais teñen máis capacidade para reter sustancias contaminantes”. Segundo o geólogo, os procesos de extracción, limpeza e transporte poderían dar lugar á emisión destes contaminantes ao mar. Como veremos, os materiais finos están no centro dos argumentos de quen están en contra das pretensións do Porto.

 

Por último, Cearreta referiuse á influencia que os labores de dragado terían nas praias da zona. “O informe de AZTI refírese a unha redución de entre un 15 e un 20% da enerxía das ondas nas praias que se atopan no interior do Abra, pero non indica as súas consecuencias. De feito, recoñecen que é moi difícil prever as consecuencias, xa que para iso requírese unha boa caracterización tridimensional da morfodinámica das praias. Pero esta caracterización non se realizou e AZTI non pediu ao Porto que o faga”. Segundo Cearreta, as praias están a perder e recuperándose continuamente ao mesmo tempo. Si non se produce esta recuperación, é dicir, si pérdese máis area que a que se gaña, a praia vai desaparecendo, como sucedeu precisamente con outra praia dentro do Abra, a dAs Areas, que hoxe non ten importancia.

 

O Concello de Muskiz baseou as súas alegacións ao proxecto do Porto no estudo de Cearreta. Como xa se comentou, non foron as únicas alegacións. Finalmente, a Dirección de Calidade e Avaliación Ambiental de Madrid requiriu información adicional, polo que en outubro do pasado ano a Autoridade Portuaria encargou a AZTI a elaboración dun novo informe. Fixérao. Unha vez analizados ambos os informes, e como se indicou anteriormente, a Autoridade Portuaria ha recibido unha Declaración de Impacto Ambiental favorable.

 

Desde o mes de xuño quen están en contra do proxecto están a solicitar este segundo informe de AZTI, pero non conseguiron o seu obxectivo até datas recentes. Con todo, no escrito que a Autoridade Portuaria ha remitido a Argia pódense atopar referencias a este informe: “As consecuencias son totais: o número de axentes contaminantes redúcese drasticamente a menos de 25 centímetros de profundidade. Isto pon de manifesto que só en zonas moi concretas das capas superficiais existe unha contaminación que se poida considerar”. Alejandro Cearreta non tivo tempo de analizar a totalidade do segundo informe, pero deunos a súa opinión sobre a resposta do Porto. Seguramente, a frase que acabamos de mencionar é, para o profesor da UPV/EHU, a única novidade significativa con respecto ao primeiro informe. “En calquera caso, non basta con dicir que os contaminantes diminúen por baixo dos 25 centímetros, é unha información demasiado xeral”.

 

A plataforma Abra Bizirik define o proxecto de dragado como o maior ataque sufrido polo litoral vasco na historia da costa vasca. Veciños ecoloxistas, asociacións veciñais, cidadáns e cidadás... reuníronse en Abra Bizi para denunciar un proxecto que, ao seu xuízo, vai prexudicar ao medio ambiente.

 

“O segundo informe de AZTI non fixo máis que aumentar a preocupación que xa tiñamos”, coméntanos Kike Prada, membro da plataforma getxotarra. Prada leu atentamente o informe e chegou ás graves consecuencias: “A partir dos seus datos –e si a realidade é diferente, non pode senón empeorar–, pódese dicir que se van a dispersar sete millóns de toneladas de materiais finos [lodos e arxilas] no mar e, por tanto, na cadea alimentaria. Neses mesmos materiais acumúlase a contaminación”.

 

O primeiro informe elaborado por AZTI conclúe que en 2008 a porcentaxe de materiais finos na zona que se quere dragar era de entre o 2% e o 5%. Pola contra, segundo o segundo informe, estas porcentaxes eran sensiblemente maiores catro anos despois: Entre o 9% e o 20%. Esta subida, segundo Prada, é moi preocupante. Lembrade que, como se dixo antes, son os materiais que máis posibilidades teñen de acumular sustancias contaminantes.

 

“Eles mesmos dixeron que aproximadamente o 8-10% do material está contaminado, e que iso é pouco. Pero o 8% dos 49 millóns de metros cúbicos son uns catro millóns, e en toneladas, un sete”, di Prada. Por outra banda, segundo as simulacións realizadas por AZTI, nas peores condicións estes materiais poden dispersarse en 90 quilómetros cadrados. “Cremos que son suficientes razóns para deixar o proxecto en suspenso”.

 

Tamén acudiron aos concellos da comarca, para presentar a través de Bildu as mocións que piden paralizar as pretensións da Autoridade Portuaria. De momento, a moción foi aprobada en dous concellos de Uribe Kosta (Sopela e Plentzia). No segundo, cos votos a favor do PNV, que provocou o asombro de moitos, e o discurso que neste debate fixeron os jeltzales é similar ao da Autoridade Portuaria.

 

As protestas, desde o punto de vista da lei, van ser moi difíciles de paralizar, segundo díxonos un militante ecoloxista que quere ocultar o seu nome. Máis aínda desde que a Avogacía do Estado interveu no asunto. Ao principio, dubidábase que o dragado puidese ser contrario á Lei de Costas –un artigo di que o traballo de extracción de area non se pode facer se non é para recuperar as praias–. O avogado pechou esa vía alegando que o caso non tiña nada que ver coa Lei de Costas e agora, quen queira acceder á vía xudicial deberá esperar, xa que ata que non se dean as licenzas non se poderá recorrer. Sospeitamos que tamén van ao fondo dun caixón.