“Mamá, quero facer ballet”.

Díxenllo aos 4 anos. Iso si, a orixe desa paixón é aínda un misterio. Todo o que tiña que ver coa danza encantábame, encantábame. Vestir eses vestidos, representar a diferentes personaxes, escoitar música e coordinar movementos... Gustábame o baile, máis que a vida do bailarín. Non son bailarín porque a vida me atraeu, senón porque a danza me fascinou. Ademais, naquel momento non tiña nin idea da vida de bailarín, non tiña ningunha referencia, descubrín máis tarde o que supón esta forma de vida. Por iso desgústame escoitar que a nosa é unha vida sacrificada. Claro que é difícil, que sentín ganas de botalo todo a perder, pero, non é unha secuela para calquera carreira profesional? Encántame o que fago, gozo moitísimo bailando, sinto un privilexiado, e por iso digo, non sacrificios, que fixen posibilidades.

Axudoulle a falta de referencias á hora de facer opcións?

Como non tiña referencias, non tiña obxectivos afastados. Nunca pensei que podería ser o solista número un da compañía. Non coñecía ás compañías, non sabía cales eran punteiras, non sabía do seu repertorio... Descubrín o Lago dos Cisnes grazas aos vídeos que regalaban coas revistas! Tiña ganas de bailar, de probar diferentes bailes, de coñecer aos coreógrafos, pero non tiña ningún obxectivo. Así, co que fun atopando no camiño aprendín o que me gusta e o que non. Grazas a iso gocei de todo o camiño. Demasiada xente está cegada pola fama e o desexo de chegar. Cada vez que ouzo “Non se que bailarín quero ser” doume conta de que nunca quixen unha cousa así. Quero ser o mellor bailarín que poida ser, aprender todos os días, achegarme cada día ás miñas fronteiras, pero non, non sei quen para ser como é.

Un paso importante nese día a día sería ir a Madrid con 14 anos.

Vendo aos adolescentes de 14 anos, “eu fun con esa idade a Madrid? !” sorpréndeme. Non podo crelo. Non me daba conta de que tiña 14 anos, que a esa idade ir a Madrid era atípico, eu quería seguir bailando e como para iso tiña que ir a Madrid funme a Madrid. Agora doume conta do calvario da familia. Os pais sabían pouco sobre a danza profesional, non sabían si eran bos soldos, que tipo de profesión había, que carreira... Pero apoiaron a miña aposta, deron confianza e ánimos enormes, e foron valentes ao ver que tiña unha intención seria. Sei que foron criticados, que tiveron que escoitar comentarios velenosos como o de que me abandonasen, pero que son as cousas, agora as mesmas bocas dinlles “ai a vosa filla...”.

Que é para vostede unha boa bailarina?

Primeiro de nada, é artista. Hoxe en día hai moi bos bailaríns, pero a min móveme o artista, que aínda que non sexa tecnicamente perfecto achégame algo artisticamente. Que Julieta sexa cando teña que ser Julieta, cando lle toque o Cisne. Non se poden bailar todos os roles por igual. Desgraciadamente, o desexo de ser mellor que mellor cega á xente no virtuosismo técnico. É bo dar voltas ou levantar a pata, pero aínda que considero imprescindible unha técnica excelente, somos artistas, non ximnastas. Non esquezamos que ademais dos encantamentos técnicos temos que representar un papel. A min móveme o sentimento, e para iso tes que esquecer os pasos. Quizá non chegues á perfección, pero o espectador sentirá o que ti vives.

Canto ten de actor o bailarín?

Aí está a sangría. Si, por moito que bailes, non actúas, se non es capaz de comunicarche... Ademais de interiorizar os pasos, nos ensaios, en casa, nos teus momentos, busco en min que sentiría vivindo o que vive este personaxe. Antes de empezar cos pasos, tento meterme na pel do personaxe. Esta análise, estas horas de reflexión lévanche a sentir o que bailas. Así, é posible que o mesmo personaxe interprétese de forma diferente cada día, segundo os impulsos da súa contorna, pero sempre dentro dun sentimento xeral. Para iso, é imprescindible non copiar, atopar a túa forma de expresar o que tes dentro. Copiar condena a naturalidade. Mergullarse de verdade no papel é a garantía de facer as cousas á túa maneira. Se estás a calcular todo o que vas facer e sentir antes, non estás metido no personaxe, senón mirando o teu embigo.

Mentres falamos do embigo, que relación tes co espello?

Un espello pode ser o teu mellor amigo ou o teu peor inimigo. Nós necesitámolo, non amente. Axúdache a analizarche, a ser dono da túa imaxe, pero ás veces mellor esquecéndoche. Imaxínese, hai días nos que prefiro non mirar ao espello! Cando eu era máis novo, mirábao máis, é a maneira de enfrontarche á inseguridade de medir constantemente a túa cabeza no espello. Ao chegar, es máis consciente do que estás a facer, tes unha conciencia máis real do teu corpo e resúltasche máis fácil que o espello.

Pódese facer o mesmo que co espello?

A competitividade sempre é dura. A princesa sempre é a única, ten dous solistas, catro axudantes... Segundo o nivel da escaleira na que che atopas, sempre tes unha aspiración á vista, sempre estás a mirar un chanzo superior. Cando elíxenche para o ascenso, é duro para os demais e cando eles elixen aos outros para ti. Iso é certo, non ten remedio. Imaxínache que, a pesar de que aínda son solista número un, pásame que me dea a outro os roles que esperaba. Acepto e avanza. De todos os xeitos, non ocorre isto en moitos ámbitos da vida e da profesión? Eu tiven unha sorte tremenda porque aos poucos me fun elevando e cosín unha carreira moito mellor do que soñara, pero vin a moita xente rodando polo camiño. Non é só ser un bo bailarín, tes que ser psicoloxicamente forte, ter a sorte de lado... Non son poucos os que con 14 anos foron a Madrid, todo a unha soa carta, e con 21 deixaron a danza e tiveron que volver á Primeira BBB. Hai casos deste tipo, e mentres non exista unha estrutura para unificar a danza e os estudos na nosa casa, si que os haberá.

Ten vostede a impresión de ser xulgado todos os días?

Xúlganme todos os días e cando tes un mal día é difícil. Si no ensaio que tes con toda a compañía atáscasche un intre a soas ou non sáeche o que buscas, os saloucos non adoitan ser á parte. Outras veces, con todo, redondéalo todo inadvertidamente, e o goce non ten igual. O que si está claro é que sempre leva nas costas a responsabilidade engadida do gran solista. Ás veces sentes aos mozos bailaríns mirando maliciosamente pensando “iso eu tamén podo facelo!”, pero unha cousa é poder dar pasos e outra que bailes diante da xente con todo o ballet por detrás. Para ser solista número un necesítase moita forza psicolóxica. Algúns son naturais, outros aprenden, e hai quen nunca conseguirán esa fortaleza.

Que relación tes co paso do tempo?

Teño claro que estou no tramo final da miña carreira como bailarín. A pesar de tentar atrasar esa data, a nosa é unha carreira que ten data de caducidade irremediablemente. Ás veces pásalleme pola cabeza que cada vez me falta menos, pero ao pouco tempo, repasa a miña traxectoria e síntome moi satisfeito. É máis, aínda que entón gozase, non quixese volver ser o bailarín que tiña 19 anos. Hoxe son moito máis feliz. Aínda non podo ver nada físico, pero me dou conta de que a recuperación é máis lenta que antes. Ademais, sinto moito mellor bailarín que hai cinco anos, bailo moito mellor facendo menos. O desexo de facer demasiado créache a tensión que che une e afástache da aura dos bailaríns adultos. Quizá estes non levanten tanto a pata, pero non importa, porque son máis maduros artisticamente, teñen a plena conciencia do que fan, e iso sente. Saber o que podes facer e o que non, dáche moita seguridade e ensínache a precipitar as túas virtudes e a encubrir as túas impotencias. Por tanto, sei que dentro duns anos a festa terminará, que non será un momento fácil, pero tampouco un drama. Non teño a sensación de que me queda esta ou aquela tarefa, estou a gozar, e son consciente de que aos poucos che vas cansando e de que che apetece unha vida normal. Polo menos, non botarei de menos a dor corporal.

"Como non vai ter dor coa disciplina que se lles esixe!", pensará máis dun.

Non sei por que hai unha disciplina mal vista. Eu era moi movido, e o ballet axudoume moitísimo a adoptar bos costumes, a desenvolver o respecto e a canalizar as miñas forzas. Estou convencido de que a disciplina é tan necesaria como útil. Iso si, sen cegar. Ser disciplinado non significa que non haxa que cometer pequenos pecados. Non podes deixar de vivir en nome da disciplina. A danza é unha cousa, pero ademais da danza hai moitas cousas, e probar novas experiencias non vai ser enriquecedor. Hai tempo e posibilidade para todo.

O ballet tamén podería ser unha nova experiencia para moitos, pero é “elitista ”, din as malvadas linguas.

O ano pasado organizamos un espectáculo en Hondarribia e as entradas esgotáronse en media hora! Pescadores, baserritarras, amas de casa... “Bo, ímonos”, dicíanme, e ao final, todos encantados! Nos pobos pequenos tamén hai que traer o ballet de alto nivel, porque se non, o ballet sempre será aburrido, elitista... Vendo o ballet de alto nivel, a uns gustaralles e a outro non, pero ninguén dirá “isto é unha merda!”. A calidade nótase. Con todo, debe lembrar para que público está a programar. Non podes traer a un pequeno pobo sen cultura de ballet a compañía que vén co vento para demostrar a esencia da pureza do ballet. Hai que ofrecer pezas de calidade sinxelas de lijar e ir educando ao público. A xente quere ver o ballet, hai que darlle a oportunidade e a programación axeitada. Por exemplo, en Biarritz están a facer un gran traballo de educación. Desde as escolas levan aos nenos a ver o ballet e a compañía de Biarritz realiza programas especiais para os máis pequenos. Creo que é imprescindible ampliar ese verme da cultura. Porque moitas veces, máis que elitismo, o problema é a ignorancia.

O feito de chegar ao lugar no que chegaches pode axudar a reverter esa ignorancia e a mellorar a situación do ballet en Euskal Herria?

Espero que si. Tanto os que estamos fóra como os que volveron queremos agarrar ao touro polos cornos, pero é difícil voltear as cousas da mañá á noite. Primeiro de nada, necesitamos unha escola de alto nivel que permita aos dantzaris de aquí saltar das escolas privadas á profesionalización. Para iso, o ideal sería contar cunha compañía de danza clásica de alto nivel. Os pequenos proxectos non son suficientes, os bailaríns tamén necesitan estabilidade, un teatro, un repertorio que desenvolverán ao longo do ano... Isto mellora tanto ao bailarín como á compañía. Isto espertará nos nenos o desexo de ser bailarín, o que dará lugar a un público que desde casa se enorgullece de ser unha compañía de danza. De ser así, necesitaría un proxecto moi grande, e si estaba lonxe de si, a situación económica actual non se achega.