Jacques Cousteau dixo: “XX. No século XX, o planeta terrestre ha sufrido máis dor que en toda a historia da humanidade”. No século XXI tampouco parece que a situación mellore e o problema dos residuos xerados polo ser humano converteuse xa nunha preocupación de primeira orde. Diso é consciente Marcelo Díaz, membro e fundador do Club Gondolin. O espazo, a auga, o espazo limpo que necesitan para facer deporte é fundamental para o club e esfórzanse por facelo. Nunha cidade como Donostia-San Sebastián, que sempre estivo orientada ao mar, o club tiña claro desde o principio que prestaría especial atención ao río Urumea, tanto nas súas actividades como no seu coidado. “Os ríos, a diferenza do mar e os montes, foron esquecidos en canto á limpeza dos residuos”, afirma o uruguaio.

O ano pasado, o club puxo en marcha a iniciativa Garbibai, e a intención é que a iniciativa se repita cada ano. Coa práctica da modalidade Caseta Up Paddle –remar de pé sobre unha táboa–, Garbigai é a primeira carreira do mundo que ten como obxectivo limpar o río. “A base da idea ocorréuseme a través das palabras dun amigo australiano: os surfeiros locais teñen o costume –di Díaz– de recoller polo menos tres residuos sólidos cada vez que van á praia. Púxenme a pensar na cantidade de lixo que se recibiría no mundo se cada un de nós fixéseo. Aínda que iso non se pode conseguir, nós pensamos en achegar o noso granito de area nese tema”.

Iniciativa deportiva extraordinaria

Por unha banda, Garbibai ten as características dunha carreira tradicional. A competición desenvólvese en grupos de cinco persoas e unha persoa do equipo ten que realizar unha carreira de velocidade de 13 quilómetros polo Urumea, recibindo polo menos tres pistas de lixo polo camiño. Mentres tanto, o catro restantes do grupo deben recoller en dúas horas o maior número de lixo posible e depositala sobre a súa táboa. O xurado determinará o equipo gañador tendo en conta o tempo dos participantes, a cantidade de lixo recollido e o valor artístico dos residuos achados. “O noso obxectivo principal era facer unha actividade de diversión, que tivese en conta o problema do lixo –coméntanos a organizadora-. Despois démonos conta de que, á fin e ao cabo, tamén é un acto de auzolan”.

O aspecto artístico da iniciativa comezouse a traballar en colaboración co proxecto Olatutalka de Donostia 2016. Foi no ano 2011, cando Garbibai aínda estaba en proceso de creación. Moitos dos socios do club estaban relacionados co mundo da arte e pareceulles interesante engadir esta característica ao auzolan colectivo. “2012. Despois da primeira edición do ano pasado, fotografamos os restos máis curiosos atopados, e ensineillos a un compañeiro que é coñecedor da arte. El díxome que eses obxectos podían ser colocados nunha exposición e non pensámolo dúas veces”.

Máis aló da carreira

O primeiro ano non puideron facer unha exposición, xa que os obxectos atopados foron reciclados nada máis acabar a carreira. Tras a segunda, con todo, realizouse unha exposición cos residuos máis espectaculares achados na Tenda Punto, na oficina comercial de Donostia. As fotografías máis curiosas tomadas dos residuos tamén se regalan en forma de postais no club, a modo de promoción. “Os concursantes sacan de todo na carreira… Un atopou un revólver unha vez!”, di Díaz. As fotos tamén se utilizaron para facer talleres con nenos, co obxectivo de que os máis pequenos descubran a realidade do lixo. “Non lles damos ningunha lección, nos talleres son os nenos os que collen fotos e inventan a historia detrás de cada residuo –explica o membro de Garbibaiko–. Realizamos talleres en diferentes barrios e os nenos contan historias sobre os residuos en función das súas vivencias”.

Tras dúas edicións, Iker Tolosa, técnico de cultura de Olatutaltza, ten claro que Garbibai é unha iniciativa cun gran potencial cultural. “Ademais de facer arte co lixo, lembrounos que temos os ríos abandonados, máis importante nesta cidade que vive mirando ao ‘marco incomparable’. Doutra banda, fixo pensar que lavar pode ser algo divertido, removendo conciencias. Se todo vai ben, gustaríanos estender a iniciativa a outros ríos”.

Tolosa engadiu que “desde Olatutalkako cremos que Garbibai pode ser un instrumento simbólico para a transformación social. A cantidade de lixo recollido é alta, pero non todo o que se pode recoller en ningún caso. Detrás dunha carreira divertida e dunha mostra espectacular de arte moderna, trátase dunha acción colectiva que pretende transmitir unha mensaxe profunda, en definitiva”.

Por último, non podemos esquecer que Garbibai non é o único colectivo que tomou conciencia da limpeza dos ríos, nin sequera o primeiro. Hai outros, como Urgard, que fan un chamamento mensual para limpar algún río sen confundirse coas actividades lúdicas. Dado que na súa páxina web realizan convocatorias abertas, ademais dos membros do colectivo, tamén é habitual que se lles sumen cidadáns que viven nas inmediacións do río que van limpar.