Metegol é o seu primeiro traballo no mundo da animación, a película máis cara da historia de Arxentina (20 millóns de dólares). Puideches deixar o teu toque dentro dunha produción e unha estrutura tan grande?

Si, respectóuseme por completo como director, e os produtores e investidores non meteron a man máis que noutras películas, déronme a liberdade. Ademais, paradoxalmente, aínda que non controlo moitos roles na animación, sinto que é a película co meu toque máis evidente, porque tiven que elixir todo: Non podo elixir a cor que teñen os ollos do actor Ricardo Darín, pero si o dos personaxes de debuxos animados. Esta vez tiven que tomar moitas máis decisións que noutra película.

Nas túas películas non hai malvados nin bos, senón personaxes con contradicións que, dependendo do momento, poden ter actitudes heroicas e malignas.

Si, gústanme os personaxes con dúbidas, porque o ser humano é complexo. Non me interesan eses heroes que non teñen tentacións, porque creo que ten máis valor que o que, nun momento dado, é capaz de caer en tentacións e superalas, non ten debilidade. Ante o mesmo impulso, segundo a situación e condicións de cada un, ás veces caemos na tentación e outro non. Gústame analizar eses puntos débiles; se os superamos, farannos máis fortes, se non os superamos, máis débiles, pero, á fin e ao cabo, máis humanos.

Co paso da vida e do tempo, as ilusións e os soños iniciais vanse rompendo aos personaxes do teu filmografía. Soa a melancolía.

Creo que hai unha inercia na vida: de feito, se quedamos quietos, deixámonos estar quietos, tendemos a non movernos dese lugar, e a decadencia é o máis natural, temos medo a agarrarnos a certas cousas, ata que ocorre algo que che saca desa inercia e móveche. Moitas persoas permanecen no mesmo lugar toda a vida. Nas miñas películas, os personaxes están nese punto, parados nun sitio, e algo pasa e están obrigados a facer fronte ao conflito. É un tema habitual, tanto na vida como nas películas: por que contamos esta historia neste punto? Mesmo na vida, a inercia lévanos a seguir no mesmo posto de traballo, ata que pasa algo; é raro que nun día normal, sen máis, decidamos cambiar de vida.

E ao final sempre deixas a porta aberta, coma se quixeses dicir “nunca é tarde”.

Porque o penso así, sempre existe a posibilidade de renovar e reinventarnos. Bo, para min é demasiado tarde para empezar a facer o ballet, pero nada me impide porse as camisetas, coller o mostrador e divertirme, ja, ja, ja. A capacidade de reinventarse constantemente vese en moitas persoas, sobre todo nas persoas felices.

As relacións amorosas son a base das túas películas, pero é un amor que está moi lonxe do amor romántico idealizado.

Do mesmo xeito que o ferro, o amor constrúese a marteladas, superando dificultades. Terminan as típicas comedias románticas no momento en que empezan os problemas para a parella, no primeiro bico, e a partir de aí gústame profundar. A relación máis duradeira que tiven na miña vida téñoa coa miña muller, e a nosa non é a relación das comedias románticas: estamos moi ben, pero traballamos día a día, descubrindo formas de manter vivo o amor, e é un traballo agradable, pero é un traballo.

Por tanto, as películas sentimentais non teñen por que ser estúpidas e parvas, o xénero acepta a profundidade?

Hai xente que pensa que as miñas películas son estúpidas e parvas, pero eu creo que son bastante reais, tomo sempre referencias da vida e todos os casos que ven no meu traballo, sen ser autobiográficos, son biográficos, baseados na realidade. Nunha comedia romántica pode haber conflito entre un tipo sucio ou que vive cos seus pais, excentricidades; nas miñas pode ser o egoísmo ou o aburrimento dunha parella, cousas que poden suceder en todo momento e a todo o mundo. Paréceme interesante profundar niso, se se fai mellor con humor, e si pódese explicar como esa parella superou as dificultades e ao final mostrar a luz, mellor aínda.

Mencionou o humor, os seus personaxes son capaces de facer humor mesmo nos momentos máis crueis, pero a miúdo adoita ser un humor agridoce, ou un humor moi crítico, que me lembra a Quino, o autor de Mafalda, quizais porque ambos son arxentinos...

A cuestión é que Quino e eu tivemos os mesmos efectos: Vivir en Buenos Aires. Buenos Aires é unha especie de embude, onde o humor xudeu e o italiano únense e fortalécense, e somos capaces de rirse das situacións nas que case todos choran, esa é a vida en Buenos Aires. Con todo, para min o humor non é un recurso para escapar da situación e evitar o problema; cando te ris do problema, falo, destrúelo, déixalo ao teu nivel e, por tanto, convértelo nun problema que podes derrotar, así o vivo eu. Se tratas o problema con moito medo e seriedade, trátalo como un problema máis grande que ti, un problema ao que non podes enfrontarche.

En canto aos problemas, a soidade e a vellez están moi presentes na súa filmografía. Tenlles medo?

Alto. En concreto, teño medo á soidade da vellez, ese é o meu maior temor, máis medo que á morte. Dáme moita tristeza ser un vello solitario. Fago todo o que fago todos os días para non estar só na vellez.

Outros temas recorrentes na túa vida: autoría, corrupción, loita de clases… E no contexto, a realidade social e histórica de Arxentina.

A eles non lles teño tanto medo, loito máis contra eles, pero é unha loita que sempre vai haber, dalgunha maneira son o motor do mundo, e teremos que seguir loitando todos os días. É como querer unha vida sen problemas, iso reflíctese nO fillo da noiva, pero é imposible, non hai vida sen problemas. Os teus pais envellecen e morren, e ti tamén, e a clave é recoñecelo, pero sen caer na derrota, loitando, porque a vida é unha loita.

Non só no cine, es unha persoa comprometida na vida real, senón tamén politicamente. Vostede é un dos asinantes do Manifesto por unha democracia global, por un mundo máis xusto. E o pasado mes de xaneiro, cando Ricardo Darín acusou aos Kirchner de enriquecerse, apoiou á actriz. Son as túas palabras de entón: “Se o criticas, che masacrarán para que ninguén máis se anime”.

Mantéñome fóra dos partidos políticos, pero hai causas que merecen que me poña a cara. E manteño o que dixen: non se nos deixa pensar fóra da orde establecida, pero me gusta falar dos problemas de Arxentina cos medios arxentinos, porque se non, parece que aproveito para tirar os trapos sucios de casa fóra. De todos os xeitos, e non me refiro só a Arxentina, a quen pense diferente poranlle unha etiqueta de tolo, ou lle dirán que é o adversario da democracia. A presión é alta.

Referíame a Darín, o gran protagonista da túa obra. Tamén colaborou con Soidade Villamil ou Eduardo Blanco. Tes un actor fetiche?

Non é unha cuestión de fetichismo, pero teño un trato especial con eles e con outros actores. E ese intercambio ten tres alicerces: teño amigos, podo falar con eles da vida e de calquera cousa; doutra banda, son profesionais, teñen disciplina, tratan con respecto a todo o equipo e, no meu caso, teñen humor. Busco traballar con xente de tres características, tanto diante como detrás da cámara.

As túas películas tiveron unha boa crítica e acollida, pero algunha vez denunciaches aos críticos que maltratan o cine sen facer película.

Non penses que a crítica me afecta tanto, pero eu nunca aprendín da xente que fala mal da outra. É dicir, aínda que a min non me guste un artista en particular, que alguén fale con optimismo do seu traballo e descubra algunhas características interesantes, pódeme facer ver a película con outros ollos, pero a pesar de ler unha mala crítica sobre unha obra que me gusta, gustarame máis adiante. Por iso, non entendo moi ben o sentido da mala crítica, creo que todas as críticas deberían ser boas, ja, ja, ja. Algún crítico dixo, “O fillo da noiva non é nada gracioso”, pero logo metinme na sala de cine e vin ao público rebentarse de risa coa película… A el non lle pareceu divertido, e é lexítimo, pero máis que a opinión, ás veces compórtanse coma se fose total e indiscutible. Ademais, aquí en Arxentina é como una telenovela, todos nos coñecemos e as críticas non teñen nada que ver coas películas, teñen que ver coas persoas… Pero intento non entrar nese xogo e darlle a importancia pública, porque o noso traballo é comunicar, e esa comunicación é o que busco no cine.

As críticas refírense á comparación entre o cine intelectual e o comercial, o independente e o industrial.

En Arxentina, polo menos no 99% dos casos, a película diríxea o director, sexa remunerado por el mesmo ou a televisión máis poderosa. Por tanto, comparar cine independente e industrial non ten sentido. E en canto ao cine de autor vs. o cine comercial, recordo que cando era mozo non había tal dicotomía: ninguén preguntaba si The Godfather ou Taxi Driver eran comerciais. Gustaríame saber se o cine cambiou cando os críticos empezaron a falar desta dicotomía, ou ao revés, pero é certo que hoxe en día temos por unha banda o cine de Hollywood completamente comercial (con guións repetitivos, con visibilidade) e por outro o chamado cine de autor, o de festivais, xeralmente moi aburrido para min (contemplativo, desdeñoso do guión). Os dous extremos condénanse e pérdese a posibilidade de facer unha síntese entre eles: un bo guión, un bo director, un traballo que che estimulará visualmente e unha historia que che atraerá. Estamos a perder iso, e por iso case non vou ao cine. Para ir ao cine hoxe teño que decidir entre os superheroes The Avengers e a película Apichatpong Weerasethakul, e non me atrae nin a un nin a outro.

Vostede dixo: “Unha película é unha forma de coñecerse a un mesmo”. Para terminar, a pregunta tópica é arxentina: o cine é un medio de autoanálisis?

Ja, ja, ja, ja, que clichés os arxentinos, pero eu nunca fun psicoanalizado, son un paria en Arxentina. Creo máis na psicoloxía que na psicanálise, e é certo que hai un interese existencial detrás do meu cine, que facer películas axúdame moito a entender a miña relación cos temas que toco e a responder preguntas. Agora, por exemplo, quero falar da morte na seguinte película. Levo tres anos dando voltas con ese tema, lendo, pensando, falando… Non sobre alguén que se vai a morrer, senón sobre ese momento da vida no que che dás conta de que algunha vez vas morrer. Teño un fillo de 47 e 6 anos e empezas a moverche a cabeza cando non estou eu que? Claro que o vou a tratar con humor, porque che dixen que o inimigo é un medio para reducilo ao meu tamaño, e hai inimigos máis grandes que a morte?