Conservou a LP ‘Verges 50’ de Lluis Llach? ARGIA ofreceulle un obsequio en abril de 1987, acudindo á oficina de París para entrevistar a Iñaki Uria e ao asinante desta crónica. Naqueles anos defendía a dous presos moi diferentes que causaban gran balbordo: por unha banda, o libanés de esquerda Georges Ibrahim Abdallah, que aínda está condenado pola presión de EEUU en Lannemezan, e por outro, o vello carniceiro de Lyon Klaus Barbie, que ía ser xulgado en Francia extradvertido de Bolivia. Como se contará a continuación, Jacques Vergès, falecido en París o 15 de agosto, tiña unha traxectoria moito máis impresionante que a que coñeciamos os novos xornalistas que eramos entón.

Hoxe fundouse na Terra de Tailandia en 1925, a nai profesora vietnamita, enxeñeiro, médico e cónsul que emigrou do Pai París e que cursou unha carreira política na coalición de esquerda Front Populaire. Jacques fixo a súa infancia na illa francesa de Reunión co seu irmán Paul, para despois regresar coa súa familia a París. E enseguida involucrouse en política.

Cando Hitler acendeu a guerra, entrou na Resistencia aos 17 anos, tras fuxir a Inglaterra e participar nas batallas de Italia. Desde entón sempre admiraría a De Gaulle. Afiliado ao Partido Comunista tras a Guerra Civil, pronto asumiu o protagonismo, tecendo unha rede de relacións moi cualificadas a nivel europeo. Presentándose sempre reuniano, coñeceu desde dentro o nacemento dos movementos anticolonialistas modernos, o de Indochina –que desde entón lle acompañaba o camboyano Pol Pot, que traería á súa terra unha especie de calamidade cos Jemeres Vermellos–, o de Palestina e sobre todo o de Alxeria.

Marchouse do PCF crendo que era demasiado cálido cos loitadores pola independencia de Alxeria: Na década de 1960 atoparémolo na defensa dos militantes do FLN. Ademais de defenderse, tomou por esposa a Djamila Bouhired, acusado de explotar con bombas un café en Alxer, condenado á morte, indultado por Vergès por De Gaulle.

Din que foi Vergès o que creou ou polo menos abriu defensa con fracturas (défense de rupture) nos xuízos de violencia política. Nesta táctica, o acusado non busca outra cousa que cuestionar ao propio Estado que xulga para aliviar o seu castigo. O número máis famoso deste tipo sería o caso de Burgos, poucos anos despois.

En relación co novo mando da Alxeria Independente, traballou varios avogados e xornalismo... En 1970 desapareceu nun deles. Non volvería saír á luz até 1978. Por onde andou?

Vergès non o aclarou nunca. Hai quen están convencidos de que tivo que afastarse de Francia por motivos económicos; un ex xuíz escribiu que tivo que esconderse baixo a ameaza do israelí Mossad; moitos cren que estivo en Cambodia á beira do seu compañeiro de mocidade, Pol Pot, durante o sanguento mandato dos Jemeres Vermellos.

Que un xogo é a xustiza

A ninguén lle sorprendeu ver a Vergès defendendo a militantes armados de esquerda, como George Ibrahim Abdallah, de Action Direct, Ulrike Meinhof e Klaus Croissant, avogado de Andreas Baader, que máis tarde gañou Ilich Ramírez Carlos, etc., pero na época da ocupación nazi.

Vergès argumentaba aos xornalistas que co seu traballo como avogado quería mostrar como o poder, o Estado, utiliza a xustiza como espectáculo. Barbie estivera en América do Sur durante moitos anos sen que ninguén lle deu un duro golpe de cabeza, e xusto cando estaba a piques de morrer para organizar un espectáculo democrático que Francia quería utilizar, sen ningunha consecuencia práctica, para que o entón presidente, François Mitterrand, aproveitase para dar leccións de democracia... cando el estaba máis preto da mocidade que da resistencia á colaboración.

Á marxe da múltiple lista de defensoras do Vergès, resumida pola Wikipedia en francés (gobernantes corruptos de África como Laurent Gbagbo, supostamente asasinou o xefe da casa o xardineiro alxerino Omar Raddad, finalmente absolto, que acabou de catolicismo e que negaba o holocausto de pensadores xudeus Roger Garody, o ex-politz-evišic, matou rapidamente. Dun home que é difícil xulgar.

Sobre a personalidade e a vida de Vergès existe un documental de gran prestixio, L’avocat da terreur, que tamén ten a súa versión en castelán, dispoñible en Internet. Ademais das seis biografías escritas sobre el, hai 31 libros asinados polo propio Vergès, o último deles De mon propre aveu (Niume), editado leste mesmo ano.

En 1992 Vergès publicou A Justice est un jeu, que explica a súa visión da xustiza desde o escepticismo, que podería dicir cínico. Do que se leu un non sabe si é un xogo de Xustiza ou é un xogo de Xustiza que debería dar en eúscaro. Na introdución escribiu a seguinte frase: “Rindo en desesperación”.

Para Vergès, trátase de “unha longa procura de Egia consensuada polos membros da gran familia forense, maxistrados sentados e de pé diante deles avogados defensores, avogados da acusación e policías, todos eles servidores honestos do deus Themis. (...) Unha cuestión é a loita entre dúas hipóteses convincentes: que o máis hábil gañe! Por iso a Verdade xudicial sempre ten un sabor un pouco amargo”.

Posuidor dun saber enciclopédico, coñecedor de moitas das principais políticas e políticos do século XX, amante da polémica, e tamén das boas roupas e puros, moi egolatra, maquiavélico, inexorable acusador do politicamente correcto... iso e máis era Jacques Vergès. Ah, e que bo actor!

Do mesmo xeito que noutros moitos ámbitos da vida, ou máis, porque o que se dixo nas salas de xuízo é tan importante como o que se dixo. Unha cousa é querer rebentar un asunto e outra conseguilo. Este sabíao.

En 2008 presentou o monólogo Serial Plaideur –facendo unha chiscadela á idea de serial killer– nun teatro de París. O 15 de agosto apareceu o cadáver na mesma casa e habitación onde faleceu Voltaire en 1778. Se iso non é até o final dominar o teatro...