Este verán en Letonia foime máis fácil explicar que nunca que son vasco, non porque sexamos máis coñecidos, senón porque agora coñecen aos cataláns. Diena, o primeiro xornal de Letonia, levou dúas veces no último ano á portada ao movemento soberanista catalán, e non vai ser o último. De feito, o próximo 11 de setembro os cataláns realizarán unha cadea humana duns 400 quilómetros na que reivindicarán a independencia de Cataluña. O referente buscouse no Báltico. O 23 de agosto de 1989, case dous millóns de persoas cruzaron Tallinn (Estonia), Riga (Letonia) e Vilnius (Lituania) nunha cadea humana de máis de 600 quilómetros de percorrido. Así, proclamouse a unidade de acción do tres países e a liberación nacional do tres. Teñen motivos para sentirse orgullosos daquela mobilización no Báltico, e por suposto a Vía Catalá ten asegurado o seu eco porque servirá para enxalzar ese orgullo.

Un profesor catalán que traballa na universidade de Lituania explicoume que ten intención de ir a Via Catalá. Tras permanecer sete anos sen visitar o seu país, visitou Cataluña no mes de xullo. Antes de irse coñecía ben o movemento independentista e nas súas palabras “eran catro gatos”. Agora as cousas son diferentes, o país cambiou e como proba diso díxome o Cinto Vermello de Barcelona: “Os balcóns foron ocupados por bandeiras independentistas, salvo nos fortes da versión máis españolista do PSC”.

O proxecto secesionista catalán é un dos máis convincentes que existe na actualidade en Europa. Dúas dimensións estruturais explican o sucedido. A primeira é a nacional, a maioría de Cataluña quería máis soberanía nunha España federal e plurinacional. A segunda dimensión é económica. Cataluña leva décadas sufrindo o déficit fiscal, o que supón que a cantidade total acumulada está en continuo crecemento. Esta realidade profundou na percepción da “inxustiza contra Cataluña”, sexa nacionalista catalán ou non, entre a cidadanía.

Con todo, as tensións non estalaron ata que se atoparon dous factores conxunturais. A crise económica ha aumentado o tamaño da inxuria que supón o déficit fiscal e ha cohesionado a unha ampla maioría do pobo por encima dos diferentes sentimentos nacionais. De feito, do mesmo xeito que nos países do Báltico, os eslavos que votaron pola independencia multiplicáronse á espera dunha vida mellor. E un segundo insulto, suceder co Estatuto de 2006. O Parlament catalán aprobou co 88,8% dos votos o proxecto de lei, un amplo acordo para profundar na autonomía dos cataláns e lograr unha adecuación dentro de España. O Tribunal Constitucional español anulou parcialmente a decisión de dous parlamentos democráticos (Cataluña e España) e os cidadáns en referendo, despois de que as Cortes españolas recortasen o Estatuto. Dun problema nacional e económico, o de Cataluña pasou a ser un problema democrático. Os cataláns queren decidir o seu futuro, pero as institucións españolas néganlles este dereito democrático con argumentos nacionalistas españois. Esta negación deu lugar ao crecemento do independentismo, xa que cando o particular (querer máis autonomía) convértese nun valor universal (dereito democrático a decidir) alcánzase a hexemonía política.