Matricaria chamomilla, larranbiloa etxeero da. Izango zen. Orain ere denetan balitz hobe bai. Noiz edo noiz urdaila baretu beharra izango da. Euskaldunon botikinean ezaguna behintzat bada, eta gure imaginariotik ez dugu erabat erauzi.
Botika kutxa horretan larranbiloak lagun ugari du: pasmo-belarra (Anagallis arvensis), berbena (Verbena officinalis), belar bedeinkatua (Valeriana officinalis)... Landarearen izen zientifikoan azaltzen den officinalis horrek adierazten du dendetan, batez ere botiketan, eskuratu daitekeela, hau da, sendabelarra dela.
Larranbiloa bezala, belar bedeinkatua ere infusioan hartzen da gehienean. Baita ezki lorea ere, Tilia sp. Bi dira, gurean, ezki ezagunenak: ezki hostozabala, Tilia platyphyllos, eta ezki hostotxikia, Tilia cordata. Bien lorea erabili izan da egoskin, baina lehenarenak jasotzen ditu lore eta ele ederrenak.
Etxe inguruetan landatzen zen, baina baita herri lurretan ere. Lore ederrenak ematen zituzten zuhaitzen adaxkak hartu eta landatzen ziren. Herri lurretan egonagatik landatzen zituenarenak ziren landareak, eta belaunez belaun igarotzen zen jabetza. Mila urtetik gora ere bizi daiteke ezkia, eta luze bizitzen dela adierazteko, Asturiesen honela diote: “La teya crece durante cien años, vive cien años y tarda cien años en morir”. (Ezkia ehun urtez hazi, ehun urtez bizi eta ehun urtez hiltzen da). Uda hasieran loratzen dira, hostozabala lehenxeago. Orain azoketan oso noizbehinka ikusten bada ere, garai batean baserritarrek kalera eramaten zuten mozkinetako bat zen.
Sasoi hartan makina bat jende ibiltzen zen ezkietara igota adarrak inausten. Gero, etxera ekarri eta egurra sutarako izaten zen, hostoa haziendaren bazkatarako eta lorea lehortzera jartzen zen airea berritzen den toki ilun batean zabal-zabal eginda. Erdipurdiko egurra du, lehen harientzat txirrikak eta jostailuak egiteko baliatzen zen, baina bere ikatzak bazuen erabilera jakin bat: ehizarako bolboratarako.
Egun hauetako bero handiekin loreak harro daude polena heda eta heda. Udako usain lodiak aire sapan. Ezkiarena limoi edo jasmin tankerakoa, gaztainondoarena (Castanea sativa) min edo garratz punttuarekin.
Só as viamos no primeiro pase, pero refírome aos avatares e aos arrullos das tortollas de pomba, cada vez máis frecuentes nos nosos días de convivencia. Xogo dos oídos tilos (Tilia spp.) o cheiro das últimas flores vísteo. Na tormenta, entre tronos. Como sinal de que o... [+]